Fa 
En 
بسم الله الرحمن الرحیم
زندگینامۀ خاقانی
• نام های دیگر:
حَسّان العَجم (بهترین شاعر غیر عرب)
• مشخصات:
- اَفضل الدّین بدیل بن علی خاقانی شَروانی، با تَخَلُّص یا نام شاعرانۀ «خاقانی» و «حقایقی» از بزرگترین قصیده سرایان ادبیات فارسی به شمار می رود. پردۀ کعبه را هر سال عوض می کنند و در قدیم، در هر دوره متنی ارزشمند از سخن پردازان روی آن می نوشتند و خاقانی، تنها شاعر غیر عرب است که یکی از قصیده هایش یک بار روی پردۀ خانۀ خدا طلاکوب شده است.
- خاقانی متولد 520 قمری در شهر شروان یا شیروان واقع در ناحیۀ قفقازِ جمهوری آذربایجان امروزی بود و در سال 595 قمری در سن 75 سالگی در تبریز چشم از جهان فروبست.
- خاقانی از قوی ترین قصیده پردازان ادبیات فارسی است که پیچیدگی تصویر سازی هایش آدمی را به حیرت وا می دارد.
- خاقانی مادری مسیحیِ تازه مسلمان داشت و به همین دلیل، او با فرهنگ مسیحیان کاملاً آشنایی داشت و به نسبت شاعران دیگر، از اصطلاحات مربوط به این دین آسمانی در اشعارش به وفور استفاده کرده است.
- خاقانی سال ها در خدمت دربار شروان شاهان بود و می توان او را از جمله شعرای درباری در نظر گرفت.
- سبکِ شعری خاقانی، سبک «آذربایجانی» است که در آن روزگار، سبکِ شعری همۀ شعرا نبوده است. سبک آذربایجانی از لحاظ زبانی بسیار نرم تر از سبک خراسانی است و از لحاظ محتوایی، در کنار مفاهیم مربوط به زندگی و خوش گذرانی و مفاهیم عینی، به مفاهیم ذهنی، عاشقانه یا درونی می¬پردازد. چیزی که در مورد خاقانی اهمیت دارد این است که او از این سبک جدید برای بیان مفاهیم قدیمیِ موجود در قصیده های فارسی استفاده کرد و به آن روحی تازه بخشید. سبک آذربایجانی، چیزی مابین سبک خراسانی و عراقی است.
- محتوای قصیده های فارسی به طور کلی یا تصویرسازی از طبیعت است، یا مدح و ثنای شاهان و خاقانی نیز از این قاعده جدا نیست.
- آثار خاقانی شامل 9447 بیت قصیده و 3853 بیت غزل و چند قطعه و رباعی و ترجیع بند است. تُحفَه العراقِین نیز، مثنوی اوست که در توضیح اولین سفر او به مکه و عراقین نوشته شده است. مَنشآت او نیز، شامل نامه های او به بزرگان زمانه است که قدرت نثر خاقانی را نیز نمایان می سازد.
- خاقانی هم دورۀ نظامی بود و سن و سال کمتری از او داشت، اما پیش از او از دنیا رفت و نظامی در سوگ او این بیت را سرود:
هَمی گفتم که خاقانی، دَریغا گوی من باشد
دریغا... من شدم آخر، دریغا گوی خاقانی!
یک نمونه از اشعار خاقانی:
خاقانی! اگر زِ راحتَت رنگی نیست
تَشنیع مَزن، که با فلک، جنگی نیست
مُلکی که به جمشید و فریدون نرسید
گر هم به گدایی نرسد، نَنگی نیست.
گردآورنده: رضا زارنجی
منبع: مقدمۀ قصاید و غزلیات خاقانی؛ عزیزالله علیزاده
