Fa 
En 
بسم الله الرحمن الرحیم
دلایل تحریم ربا (2)
در مقاله گذشته سه علت فلسفه تحریم ربا را مورد بررسی قرار دادیم.
حال به شرح دو دلیل دیگرحرام بودن ربا خواهیم پرداخت.
4)تضاد ربا با پیوندهای عاطفی
وام گیران (منظور وام های ربوی) دو گروهند
گروه اوّل آنها هستند که برای نیازهای زندگی وام توأم با ربا می گیرند.
گروه دوّم آنها که برای سرمایه و کار و فعالیت های اقتصادی به دام می افتند.
در مورد اول: منظره انسان مفلوکی را در نظر مجسّم کنید که کارد به استخوانش رسیده و برای درمان فرزند دلبندش که از بیماری خطرناکی رنج می برد، و یا برای جهیزیّه ناچیز دخترش یا وسایل تحصیلات فرزند محصّلش، مجبور به گرفتن وامی شده است و آن رباخوار بی رحم با انداختن چرتکه تا آخرین ریال بهره سنگین را حساب کرده و در همان لحظه دادن وام، از اصل مبلغ کم می کند!! و در حالی که بدهکار بی نوا در اول هر ماه عزا می گیرد که قسط خود را از کجا دست و پا کند، رباخوار بی رحم با مشاهده بهره هائی که هر ماه به صندوقش واریز می شود خنده مستانه سر می دهد!!
گاه این بدهکار بینوا مجبور می شود زیور آلات زنش، و فرش زیر پایش را بفروشد و به طلبکار نزولخوار گردن کلفت بدهد که روزبروز گردنش ستبرتر می شود.
آیا ممکن است میان این رباخوار و آن وام گیرنده رابطه دوستی برقرار شود؟!
آیا جز این است که بدهکاران رنج دیده کارد به استخوان رسیده تحت ظلم و فشار، کینه این رباخواران بی رحم را به دل می گیرند تا کی بتوانند انتقام خود را از آنها بگیرند؟
اصولًا جامعه ای که بافت اجتماعی از دو گروه ساخته شده است هرگز نمی تواند جامعه امن و امانی باشد؟
امّا گروه دیگری که وام را برای رفع ضرورت های اوّلیه زندگی نگرفته اند بلکه به منظور دستیابی به وسائل تولید و یا سرمایه کسب و کار اقدام به گرفتن چنین وامی کرده اند گاهی از فعالیّت تولیدی خود سود سرشاری می برند که هم جوابگوی بهره رباخوار است و هم نیاز خودش.
ولی هیچ فکر کرده اید همیشه چنین نیست در بسیاری از اوقات نیز ضرر می کند و یا حدّاقل بیش از بهره نزول خوار استفاده ای نمی برد و یا استفاده ناچیزی می برد، در صورت اوّل باید هستی و نیستی خود را بفروشد و اسقاط رباخوار را سر موعد بپردازد تا مشمول رباعی مضاعف و جریمه دیر کرد نشود، و یا راهی زندان نگردد، و در صورت دوّم می بیند زحمت را او کشیده امّا سودش را دیگر برده است!
ایا ممکن است در میان این دو گروه پیوند عاطفی برقرار گردد؟ آیا ریشه های عداوت و دشمنی و کینه توزی هر دم در میان آنها عمیقتر و گسترده تر نمی شود؟ و آیا این خود عاملی برای انفجارهای اجتماعی نخواهد بود؟
بنابراین باید تصدیق کرد که رباخواری پیوندهای عاطفی را در جامعه قطع می کند و اصول اخلاق را می کشد، و به آتش اختلاف و عداوت و دشمنی دامن می زند.
5)ربا و بحران های اقتصادی
اقتصاد در هر جامعه ای مانند خون است در بدن، یک اقتصاد سالم همانند خون سالم است، و یک اقتصاد ناسالم همانند خون کثیف و آلوده، که تمام بدن را آلوده می کند.
گر چه خون، تمام وجود انسان را تشکیل نمی دهد، ولی یک رکن مهم حیات و هستی ما است و همان گونه که نوسانات سلامت! و بیماری ما، در خونمان منعکس می شود و از طریق میزان فشار خون و ترکیبات مختلف آن قابل تشخیص است، همچنین نوسانات سلامت و بیماری یک جامعه با بررسی وضع اقتصادی آن جامعه از جهات زیادی قابل پیش بینی است.
و اهمیت مسأله تحریم ربا درست بخاطر همین موضوع است، چرا که ربا درحقیقت جامعه را به سرطان اقتصادی که بی شباهت به سرطان خون نیست مبتلا می سازد.
خطر دیگری که رباخواری برای اقتصاد جامعه دارد و درست یکی از فلسفه های تحریم ربا محسوب می شود ارتباط آن با بروز بحرانهای اقتصادی است.
محمد ابوزهره (استاد دانشگاه قاهره) در رساله ای که در این زمینه نگاشته است می گوید.
در سال 1931 تا 1939 بحران عظیمی در اقتصاد جهان پیدا شد که بررسی و مطالعات دانشمندان پیرامون آن نشان داد و عامل اصلیش مسأله رباخواری بوده است
به این ترتیب که شرکت های مختلف وامهای نزولی کلانی از بانکهای رباخوار گرفتند، و به دنبال آن عرضه اجناس مختلف از حد فزون گشت، و تقاضا نسبت به آن کم شد، بیکاری عجیبی همه جا را فرا گرفت، «روزولت» رئیس جمهوری وقت آمریکا برای مقابله با این وضع دستور چاپ اسکناس بدون پشتوانه داد، و به اصطلاح امروز تزریق پول به بازار از این طریق شروع شد.
این پولها را که باید پول مصنوعی نام نهاد به شرکت ها دادند تا بتوانند قرضهای خود را بپردازند، و این
کار خود ضرر تورم و ترقّی سرسام آور نرخها را به دنبال داشت .
در حالی که اگر مسأله وامهای نزولی مطرح نبود بانکهای رباخوار برای دادن وام و اعتبار با هم مسابقه نمی گذاردند، و سیستم پولی این چنین گرفتار بحران نمی شد و نظام عرضه و تقاضا بهم نمی خورد.
اصولًا یک اقتصاد سالم باید بر اساس حکومت «کار» بنیان شود، نه بر اساس حکومت سرمایه!
در صنعت، کشاورزی، دامداری و تجارت سالم همه جا کار باید حکومت کند، در حالی که چیزی که در رباخواری مطرح نیست حکومت کار است، چرا که درآمد و سود تنها بر محور احتکار سرمایه و استفاده از گذشت زمان دور می زند.
ادامه دارد...
پی نوشت
1) سلام و مشکلات اقتصادی، ص 156
گردآورنده: واحد تحقیق و پژوهش موسسه فرهنگی قرآن عترت اسوه تهران
منبع: : خطوط اقتصاد اسلامی/ پدیدآورنده : آیت الله العظمی ناصرمکارم شیرازی/ناشر:مدرسه الامام علی بن ابی طالب ( علیه السلام )
