پنج شنبه, آبان 17, 1403

دلایل تحریم ربا (1)

اسوه ,موسسه فرهنگی قرآن و عترت اسوه تهران

بسم الله الرحمن الرحیم
دلایل تحریم ربا( 1)
امروزه این مسأله حتّی برای کودکان دبستانی نیز مسلّم شده که اگر غول ثورت در جوامع انسانی آزاد باشد و تحت هیچ گونه ضابطه و کنترلی در نیاید همه چیز را در کام خود فرو می برد حتّی خود ثروت را!
چگونه می توان انتظار امنیت و آرامش در جامعه ای داشت که اقلیّتی از شدّت سیری بیمارند و از فزونی ثروت گیج، و اکثریّتی از گرسنگی و فقر رنج می برند، این همان «القاء در تهلکه» ای است که قرآن از آن خبر داده است..
امّا در این جا این سؤال پیش می آید که اسلام چه راههای عملی برای این «کنترل و تعدیل» پیشنهاد می کند، که بدون آن که نیاز به گرایشهای شرقی و غربی داشته باشیم و بی آنکه اصالت توحیدی اسلامرا از دست دهیم به این هدف نائل شویم؟).
از مهمترین طرق کنترل و تعدیل ثروت مسأله مبارزه با رباخواری است که نه تنها در گذشته، در امروز هم یک عامل مهم بیماری «اقتصاد بیمار جهان» به حساب می آید
رباخواری از ریشه های اصلی تقسیم غیر عادلانه ثروت در جوامع انسنی، و غده سرطانی کشنده نظام سرمایه داری و کاپیتالیسم است.حال به هفت دلیل تحریم ربا در اسلام می پردازیم:
1)با خواری با فلسفه پیدایش پول تضاد دارد
قبل از هر چیز توجّه به این نکته لازم است که رباخواری با اصل فلسفه وجود پول و اختراع آن در میان انسانها بعنوان «یک وسیله کارساز» تضاد دارد، زیرا پول را ازیک «واسطه سالم انتقال ارزشها»، به یک «کالای کاذب» مبدّل می سازد.
توضیح این که:
پیدایش پول در جوامع بشری داستان بسیار مفصّلی دارد، همه قرائن نشان می دهد که در آغاز پولی وجود نداشت، معاملات بصورت «پایاپا» و «تبدیل جنس به جنس» انجام می شد، هم اکنون در بسیاری از روستاهای دور دست که پول کمتر وجود دارد اجناس خود را با یکدیگر مبادله می کنند، تا هر کس بتوانند با همّت گذاشتن به یک نوع تولید، وسائل تولیدی مورد نیازش را نیز از دیگران خریداری کند، لذا گندم را فی المثل می دهد، و از دیگری برنج، لبنیّات، یا حتی کفش و کلاه و لباس می گیرد و در آغاز همه معاملات چنین بوده است.
اما با گسترش جوامع انسانی مشکلات زیادی از این طرز معامله پیدا شد زیرا:
اولًا نقل و انتقال هر جنسی به بازار برای تهیه جنس دیگر کار مشکلی بود.
ثانیاً بسیار می شد که فی المثل در لحظه نیاز من به کالای معینی، فروشنده نیازی به آن کالای موجود نزد من نداشت لذا حاضر به معامله نمی شد. ثالثاً نگهداری کالاهای مختلف احتیاج به وسائل و امکانات زیاد داشت.
رابعاً این طرز معامله در شکل نیاز روزانه اگر عملی باشد در شکل وسیع تجارتی و در همه جا ابداً ممکن نیست.
به همین دلیل به دنبال وسیله ای برای انتقال ارزشها گشتند که هم کوچک و قابل حمل و نقل و نگهداری باشد، و هم بادوام و پر استقامت، و هم مورد قبول همگان، تا بتوانند همه کالاهای خود را به آن تبدیل کنند، و آن نیز قابل تبدیل به هر کالائی باشد.
نخست آزمایشهای بشری روی اجناس دیگری رفت، امّا سرانجام «طلا» و «نقره» بعنوان پول بخاطر مزایای روشنی که داشتند تقریباً در میان همه مردم جهان پذیرفته شد، رسمیّت یافتند، بعداً که مبادلات میان شهرها و کشورها بلکه قارّه ها گسترش یافت و حجم آن فزونی گرفت دیدند که حتّی سکّه های طلا و نقره نیز پاسخگوی نیازمندیها نیست، و چیز دست پاگیری است، به علاوه پیدا کردن آن همه طلا و نقره نیز کار آسانی به نظر نمی رسید لذا پولهای کاغذی (اسکناس) بوجود آمد که در آغاز نماینده پشتوانه مخصوصی از طلا و نقره و جواهرات موجود در خزانه کشورها بود، امّا عملًا شاید بسیاری از کشورها خود را در داخل کشور خویش ملزم بوجود چنین پشتوانه ای ندانند، بلکه پشتوانه اصلی آن قدرت دولتها و یک نوع قرارداد عمومی و همگانی مردم یک کشور است.
از این داستان پر پیچ و خم «پول» که رازهای فراوان و اسرار زیاد و نهفته دارد این نتیجه را به روشنی می توان دریافت که فلسفه پیدایش و ادامه حیات «پول» همیشه نقش میانجی گری در انتقال و تبلور ارزش کالاها بوده است، و هرگز یک متاع که آن را معامله و خرید و فروش کننند نبوده است.
بنابراین رباخوران که پول را می دهند و از آن سود می گیرند، پول را از فلسفه اصیلش تحریف کرده و تبدیل به یک متاع قلابی و کاذب ساخته اند، و مسلّماً این تحریف اثرات منفی اش را در روند معاملات و اقتصاد بشر خواهد گذارد، و بیماری رکود و تورم اقتصادی و دو قطبی شدن جامعه و مانند آنها از این آثار منفی است
فلسفه عقلائی وجود پول ایجاب می کند که همچنان واسطه انتقال ارزش ها باشد نه یک متاع سود آور که این کار، ناروا، و اصطلاح «اکل مال به باطل» است.
2)ربا گنج بی رنج و درد بی درمان
چرا رباخواران، اعم از اشخاص و مؤسسات رباخوار، روز به روز چاق و چله تر می شوند و ربادهندگان ضعیف تر و لاغرتر و سرانجام همه زندگی خود را در این راه از دست می دهند؟!
اگر در اسلام رباخواری با آن همه شدت و به عنوان منفورترین کارها و «شر المکاسب» تحریم شده دلیل بسیاری دارد که یک دلیل آن «گنج بی رنج» بودن آن است.
می دانیم خمیر مایه اصلی همه درآمدهای سالم در اسلام «کار» است، کار در شکل تولیدی، در شکل فکری، در شکل خدمات، و در شکل سازنده و مفید و ثمربخش دیگر.
و هر درآمدی که به کار منتهی نشود درآمد غیر سالمی است، حتی اگر ما سهم عادلانه ای از نظر فقه اسلامی برای ابزار تولید قائل هستیم (و مزارعه و مضاربه و مساقات) را شرائطش مشورع می دانیم بخاطر آن است که آنها نیز یک نوع کار متبلور و متراکم، و فشرده می باشد. و حتی اگر «ارث» یک اصل اسلامی و هماهنگ با قانون و راثت در جهان طبیعت است، آن نیز بخاطر زحمت و رنجی است که «پدر» فی المثل کشیده و آن را برای «پسر» که ادامه وجود او محسوب می شود واگذارده است. درست همانند این که من دسترنج امروز خود را به برادرم می بخشم.
خلاصه گنج بی رنج نه از نظر ساختمان طبیعی انسان در رابطه با جهان طبیعت مفهوم دارد، و نه از نظر قوانین اسلامی که هماهنگ با قوانین تکوین است. به هر حال (ربا) به عنوان یک گنج بادآورده در اسلام محکوم است و یک درد بی درمان محسوب می شود. رباخواری مفتخواری، و مکیدن خون دیگران و دزدی حاصل دسترنج زحمتکشان است. و این یکی دیگر از فلسفه های تحریم ربا محسوب می شود.

3)رباخواری دشمن بزرگ ارزشهای اخلاقی
آنچه تاکنون در زمینه رباخواری بحث کرده ایم بیشتر روی مسائل اقتصادی دور زده است، در حالی که نظام رباخواری اثر بسیار نامطلوبی در زمینه اخلاق اجتماعی دارد.
اجازه دهید قبلًا با ذکر دو حدیث از ششمین پیشوای اسلام امام صادق علیه السلام بحث را شروع کنم:
یکی دیگر از یاران دانشمند امام صادق علیه السلام می گوید: از امام پرسیدم که من در قرآن در آیات متعدّدی به مسأله ربا برخورد کردم، و می بینم خداوند کراراً تحریم آن را بیان کرده است.
امام فرمود می دانی دلیل آن چیست؟ عرض کردم، نه فرمود:
لئلا یمتنع الناس من اصطناع المعروف: «برای اینکه مردم از کار نیک خودداری نکنند »1
________________________________________

با توجّه به روایات بالا و مانند آن، و با توجّه به اصول جهان بینی اسلام این نتیجه اصولی را می توان گرفت که:
در اقتصاد اسلامی «مسائل مادّی» با «ارزشهای معنوی و اخلاقی» چنان گره خورده است که همانند «تار» و «پود» یک پارچه دست در گردن هم دارند، بر خلاف اقتصاد در مکتبهای غرب و شرق که صرفاًاز دیدگاه مادی بررسی می شود، و اتفاقاً یکی از علل مهمّ بی نتیجه ماندن و گرفتار بن بست شدن این مکتبهای اقتصادی نیز همین است.
اقتصاد از شئون زندگی انسانهاست و ابعادش باید همچنان ابعاد وجود انسان باشد، ما چگونه می توانیم انسانی را که وجودش هم بعد مادی دارد و هم بعد معنوی در یک مکتب اقتصادی محصور کنیم که تنها ارزشهای مادی در آن مطرح است، یقیناً این قبا برای آن قامت نارسا است، و دیر یا زود، اثرات منفی خود را آشکار می سازد.
به تعبیر دیگر محال است مشکلات اقتصادی جامعه را بر اساس یک مکتب اقتصادی صد در صد مادّی حل کرد، حتماً باید دست به دامان ارزشهای معنوی زد و از آن کمک گرفت، زیرا:
روزهائی برای جوامع پیش می اید که در آنجا کاربرد ارزشهای مادی به صفر می رسد، و تنها ارزشهای معنوی می تواند حاکم باشد.
روشنتر بگوئیم: در زندگی هر قوم و جمعیتی روزهائی است که تنها ایثار و فداکاری می تواند حل مشکل کند، بدیهی است کمکهای متقابل مادّی در چنین حالتی بی اثر است، بی اثر!
و نیز در روابط اجتماعی مردم روزهائی پیش می آید که برای حفظ قشرهای مختلف یا افراد مختلف باید سخاوتمندانه به آنها کمک کرد، و بدون هر گونه شم داشت زیر بازویشان را گرفت، خواه از طریق قرض الحسنه یا کمکهای بلاعوض و مانند آن
ادامه دارد...
پی نوشت ها:

) وسائل الشیعه، ج 12، ص 427

عنوان: دلایل تحریم ربا(1)
کلید واژه :ربا، تحریم ربا،علت تحریم ربا،اقتصاد اسلامی
گردآورنده: واحد تحقیق و پژوهش موسسه فرهنگی قرآن عترت اسوه تهران
منبع: : خطوط اقتصاد اسلامی/ پدیدآورنده : آیت الله العظمی ناصرمکارم شیرازی/ناشر:مدرسه الامام علی بن ابی طالب ( علیه السلام )

از این نویسنده

Iran 77.9% Iran
United States 5.1% United States
Germany 3.5% Germany

جمع:

121

کشورها
امروز: 42
روز گذشته: 106
این هفته: 385
هفته ی گذشته: 682
این ماه: 673
ماه گذشته: 2,981

تماس با واحدهای اسوه

02155390120
02155482025
واحد وام، داخلی 1
واحد فرهنگی و ازدواج، داخلی 2
واحد رفاهی و خدماتی، داخلی 4
مدیریت:
02155377676
09911135529

ارتباط با ما

آدرس : تهران، میدان انقلاب، خیابان کارگر جنوبی، پایین‌تر از چهارراه لشکر، روبروی دانشگاه علامه طباطبایی (یا پمپ بنزین) کوچه شهید علی غیاثوند قیصری- بن بست آریا- پلاک 6 - زنگ سوم
ایمیل: info@osveh.org ساعت کاری موسسه: شنبه تا چهارشنبه 8 الی 16

کدام بخش از مطالب سایت برای شما جذابتر است؟