Fa 
En 
(بسم الله الرحمن الرحیم)
/زندگینامۀ حافظ/
• نام های دیگر:
لِسان الغیب، ترجُمان الاسرار، لِسان العُرفا، ناظم الاُولیا، خواجه حافظ، خواجه.
• مشخصات:
- خواجه شمس¬الدین محمد بن بهاءالدین محمد حافظ شیرازی، با تَخَلُّص یا نام شاعرانۀ «حافظ»، قوی¬ترین و پیچیده¬گو ترین شاعری است که تا کنون در جهان بوده است. دلیل این موضوع؛ ایهام-های به شدت زیاد در غزل حافظ و امکان برداشت چند معنیِ کاملاً متفاوت از یک بیت اوست.
- حافظ متولد 727 قمری شیراز بود و در سال 792 قمری در سن 65 سالگی چشم از جهان فروبست.
- لقب حافظ، چند وجه متفاوت دارد و حتی در این موضوع هم از ایهام پردزای دست نکشیده است. عموم مورخین معتقد هستند که «حافظ» به معنی حافظ قرآن است اما گروهی دیگر از مفسرین، بر این باور هستند که این واژه در زمان او، به دو معنی دیگر «حافظ ردیف¬های موسیقی یا موسیقی-دان» و «حافظِ داستان¬ها فراموش شدۀ فرهنگ ایرانی» نیز استفاده می¬شده و ممکن است در مورد حافظ، این دو معنی هم سنخیت داشته باشند.
- حافظ در دوران تیموریان زندگی می¬کرد و از اشعارش پیداست که به هیچ عنوان رابطۀ خوبی نه با حاکمیت داشته و نه با اَقشار قدرتمندِ آن روزگار. البته مَدح¬هایی هم در اشعار حافظ پیدا می¬شود که مربوط به بعضی حاکمان محلی است و تعداد زیادی ندارند.
- حافظ به دست¬کاری کردنِ معانی و حقیقت¬ها با استفاده از ایهام و استعاره، شهرت دارد و از این طریق توانسته خیلی از حرف¬هایی که می¬¬خواسته را جوری بگوید که اگر دستگیرش کردند، بتواند اثبات کند که نگفته است؛ به این مصراع دقت کنید؛
کارِ بد، مَصلحت آن است، که مطلق نکنیم
مُطلق نکنیم یعنی چه؟ یعنی هرگز نکنیم؟ یا اگر همیشگی نباشد و به صورت افراطی در نیاید مشکلی ندارد؟!
- گوته، فیلسوف و زبان¬شناس بزرگ آلمانی که یکی از 10 شاعر برتر تاریخ جهان نیز به حساب می-آید، در کتاب دیوان شرقی _ غربی، در مقایسۀ خودش با حافظ اینطور نوشته است؛ «اگر من تخته پاره¬ای بر دریای وجود باشم که برای خودم شِنا کُنان می¬روم، حافظ آن کشتی عظیم¬الجُثه با بادبان¬های برافراشته است که دارد با سرعت نور از کنار من عبور می¬کند!».
- سبکِ شعری حافظ، سبک «عراقی» است که در آن روزگار، سبکِ شعری همۀ شعرا بوده است. سبک عراقی از لحاظ زبانی بسیار نرم¬تر از سبک خراسانی است و در آن از واژه¬ها و ترکیبات عربی به وفور استفاده شده است. از لحاظ محتوایی، در این سبک، شعرا از محیط بیرونی و عینی فاصله می-گیرند و بیشتر با مفاهیم ذهنی و اخلاقی درگیر هستند.
- ارزش اشعار حافظ در آن است که با اینکه اگر قوی¬ترین ادیبان مانند گوته پای آن بنشینند از میزان فنون ادبی و بلاغی او حیرت¬زده می¬شوند، اما در عین حال، اشعار هیچ شاعری مانند او، در این حد با مردم عوام و غیر ادبیاتی ارتباط پیدا نکرده است. درواقع غزل حافظ برای فهمِ هرکسی، چیزی برای ارائه دارد.
• یک نمونه از شعر حافظ:
هواخواهِ تواَم جانا وُ می¬دانم که می¬دانی
که هم نادیده می¬بینیّ وُ هم نَنوِشته می¬خوانی
مَلامَت¬گو چه دریابد میانِ عاشق و معشوق
نبیند چشمِ نابینا؛ خصوص اسرارِ پنهانی
مَلَک در سجدۀ آدم، زمین¬بوسِ تو نیّت کرد
که در حُسنِ توچیزی یافت؛ بیش از طورِ انسانی!
چراغ¬اَفروزِ چشمِ ما نسیم زُلفِ جانان است
مَباد این جمع را، یا رَب، غم از بادِ پریشانی
گردآورنده: رضا زارنجی.
منبع: مقدمۀ شرح شوق؛ سعید حمیدیان.
