Fa 
En 
بسم الله الرحمن الرحیم
قالب شعری ترانه
• مشخصات:
- در ادبیات کلاسیک، به دوبیتی و رباعی می¬گفتند ترانه و این نام را، به خاطر استفاده از زبان محلی در این قالب¬ها روی آن¬ها گذاشته بودند. امروز نیز ترانه به اشعاری گفته می¬شود که با زبان مُحاوره یا گفت و گوی روزانه سروده اند اما محدود به قالب های دوبیتی و رباعی هم نیست، بلکه می¬تواند در هر قالبی سروده شود.
- بیشترین قالبی که در اوایل دوران مدرن برای سرودن ترانه از آن استفاده می¬شد قالب چارپاره بود.
- در ترانه از زبان محاوره استفاده می¬شود اما سعی می شود تا با همین زبان، تصاویر ادبی ساخته شود.
- موضوع ترانه¬ها بیشتر یا عاشقانه است یا مفاهیم اجتماعی سیاسی.
- خبری از عرفان و تصوّف و وارستگی از جهان و اینجور مسائل در ترانه نیست و آن جهان، به کلی در این قالب، فراموش شده است. ترانه شعرِ انسانِ مدرن است.
- یکی از مهمترین تفاوت هایی که بین ترانه با دیگر قالب¬های شعر فارسی وجود دارد، هم¬نشینی ترانه با ساز و آواز است. بیشتر ترانه¬ها سروده می¬شوند تا آواز شوند. حتی در بعضی موارد ابتدا آهنگ ساخته می¬شود و سپس روی آن مِلودی ترانه سروده می¬شود. در این صورت ما ترانه¬ها را به عنوان یک اثر مستقل نمی¬خوانیم، بلکه عموماً به شکل یک آواز یا یک قطعه آهنگ گوش می¬دهیم. ¬¬
- می¬توان قالب ترانه را کانالی برای ادامۀ شعرِ نو تا رَپ دانست.
- از بزرگ ترین ترانه سُرایان زبان فارسی می¬توان به ایرج جنتی عطایی، شهیار قنبری، اردلان سرفراز، یغما گلرویی و روزبه بمانی اشاره کرد.
- ترانه بعد از آزموده شدن در قالب¬هایی مانند چارپاره و مثنوی، دست آخر به قالبی رسیده که به نظر می¬رسد خاصِ ترانه باشد. در این قالب از دو وِرس یا بخش و یک کوروس یا ترجیع یا شاه¬بیت، تشکیل می¬شود. ورس اول و دوم با هم متفاوت هستند و کوروس، به عنوان یک بیت تکراری، در پایان هر ورس تکرار می¬شود.
- قافیه در هر بخش با بخش¬های دیگر، متفاوت است. هر وِرس قافیه¬ای جدا گانه از کوروس دارد و کوروس نیز، قافیۀ جداگانه خودش را دارد.
- وزن هر دو ورس باید با هم یکی باشند اما وزن کوروس، عموماً با وِرس¬ها متفاوت است.
- می¬توانید تفاوت زبان و وزن و قافیۀ ترانه با دیگر قالب ها را در این ترانۀ نوستالوژیک از محمدعلی شیرازی ببینید؛
ورس1:
آدما، با هم تنهان
هر کدوم یه جور مُعَمّان
بعضی واژه¬ها یه رازن
بعضی واژه¬ها بی مَعنان
آدما؛ نقشای رنگین
گاهی شادن گاهی غمگین
آخه زندگی، بَنا نیست
که سراسر باشه شیرین
کوروس:
زیرِ آسمونِ این شهر، چرا دشمنی چرا قهر؟
وقتی که می¬شه تُهی کرد جام زندگی رو از زهر
ورس2:
آدما خوابن و بیدار
آدما؛ راضی و بیزار
آدما قصۀ جاری،
قصه¬شون؛ قصۀ تکرار
چی حقیقت؛ چی سرابه؟
چی گناهه؛ چی ثوابه؟
چهره¬های آشنایی
صورتی، پشت نقابه
کوروس:
زیرِ آسمونِ این شهر، چرا دشمنی چرا قهر؟
وقتی که می¬شه تُهی کرد جام زندگی رو از زهر
گردآورنده: رضا زارنجی
منبع: ادبیات عمومی؛ گروهی از نویسندگان
