Fa 
En
بسم الله الرحمن الرحیم
# بندگی و عدالت اجتماعی در قرآن
بندگی در قرآن نه صرفاً عبادت فردی، بلکه بنیان نظام اخلاقی و اجتماعی است که انسان را به سمت عدالت، مساوات و رعایت حقوق دیگران هدایت می‌کند. قرآن کریم بندگی را به‌عنوان محور تحول انسان معرفی می‌کند؛ زیرا تنها از طریق عبودیت است که انسان می‌تواند از خودخواهی و تبعیض رها شود و جامعه‌ای عادلانه بنا کند.
### بندگی؛ زیربنای عدالت اجتماعی
در نگاه قرآنی، عدالت زاده‌ی ایمان و عبودیت است. انسانِ بنده، خود را مالک مطلق نمی‌داند و در همه چیز رعایت حق الهی را می‌کند. در نتیجه، جامعه‌ای که افرادش بنده‌ی خدای یکتا باشند، هرگز اسیر ظلم، تعصب یا تضییع حقوق نمی‌شود. خداوند در سوره حدید، آیه 25، می‌فرماید:
> «لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ»
یعنی هدف از نزول کتاب و ارسال پیامبران، برقراری عدالت است؛ و عدالت، از بندگی خالص و شناخت جایگاه انسان در برابر پروردگار سرچشمه می‌گیرد.
### عدالت در بندگی عملی و اجتماعی
بندگی واقعی زمانی معنا دارد که در زندگی اجتماعی نمود پیدا کند. مسلمانِ بنده، نه تنها اهل نماز و عبادت است، بلکه در روابط اقتصادی، فرهنگی و سیاسی نیز به عدالت پایبند می‌ماند. قرآن وعده داده است که جامعه‌ای بر پایه بندگی، جامعه‌ای بر پایه انصاف و همدلی خواهد بود:
> «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ...» (نحل، 90)
این فرمان الهی بر همه ابعاد زندگی انسان سایه می‌افکند، از خانواده تا حکومت.
### بندگی در برابر خدا؛ نفی بندگی انسان از انسان
اصل عدالت در قرآن، نفی سلطه‌گری و استثمار است. بندگی حقیقی فقط در برابر خدا معنا دارد، لذا هیچ انسان یا طبقه‌ای حق ندارد دیگری را بنده خود سازد. این آموزه، پایه آزادی در فرهنگ اسلامی است؛ آزادی از بند نفس، مال و قدرت. قرآن در تعلیمات پیامبران، این آزادی را محور رسالت معرفی می‌کند:
> «أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ...»
در پرتو این بندگی یگانه، برابری و عدالت معنوی و اجتماعی معنا می‌گیرد.
### نتیجه‌گیری
بندگی در قرآن، پایه‌ی عدالت اجتماعی است، زیرا روح عبودیت، انسان را از خودمحوری جدا می‌کند و به سوی خیر جمعی و انصاف الهی سوق می‌دهد. اگر انسان‌ها بندگی را به‌درستی درک کنند، جامعه‌شان بر مدار عدالت خواهد چرخید؛ نه به‌خاطر قانون یا ترس، بلکه به‌خاطر ایمان و وجدان بیدار.
---
گردآورنده: واحد تحقیق و پژوهش موسسه فرهنگی قرآن و عترت اسوه تهران
