احکام نفقه (1)

بسم الله الرحمن الرحیم
احکام نفقه (1)
مقصود از نفقه و مقدار آن
سؤال: مقصود از نفقه چیست و مقدرا آن در چه حدّ ی است؟
جواب: «نفقه» عبارت است از نیازمندی های روزمرّه، از قبیل نان، برنج، گوشت، قند و چای، میوه ی فصلی، لباس، مسکن، فرش و سایر لوازم و ضروریات زندگی. «مقدارآن» منوط به حال و شأن و شخصیت و موقعیت طرف می باشد و باید مناسبِ حال و شأن و زمان و مکان واجب النفقه باشد و از حدّ کفاف او کم تر نباشد.
سؤال: لطفاً نفقه زن را که بر شوهر واجب است توضیح دهید؟
جواب: نفقه زن دائم که بر شوهر واجب است و باید تهیه و بپردازد عبارت است از غذا، لباس، منزل، لوازم زندگی از قبیل پرده، فرش، زیرانداز و روانداز،وسایل شستشو و نظافت و امثال این ها وهمه ی این امور باید در حد شأن و حال و موقعیت زن باشد و کم تر از مقدار متعارف نباشد، هم چنین مخارج معالجه و دارو و اجرت پزشک در بیماری های عادی که اغلب به آن مبتلی می شوند جزء نفقه است که شوهر باید تأمین و بپردازد و تمام این ها بر شوهر واجب و دین است، چه مال و توانایی داشته باشد یا نداشته باشد،چه زن از خودش مال داشته باشد یا نداشته باشد، چه ابتدای زندگی آنها باشد یا دوران سال مندی آنها باشد و چنانچه شوهر مال نداشته باشد واجب است به کار و کسب مناسب شأن خود بپردازد و آن ها را تهیه کند و حتی درصورت لزوم و تمکن باید قرض کند و نفقه همسرش را تأمین کند و چنان چه به هر علت نفقه او را نداد و فوت کرد نفقات پرداخت نشده دین است که باید از اصل مالش به زنش بپردازند بلکه اگر زن پیش از شوهرش فوت کند،ورثه او حق دارند نفقات پرداخت نشده او را از شوهرش مطالبه و اخذ کنند.
سؤال: آیا زن می تواند مخارج روزهای گذشته را که مرد نپرداخته و زن از پول خود یا پس انداز مخارج روزهای قبل خرج کرده، از شوهر طلب کند؟
جواب: نفقه زن از دیون است که به عهده ی مرد می باشد و اگر نپرداخته میتواند مطالبه کند.ولی اگر پس انداز مال شوهر بوده و خرج کرده حق مطالبه ی مجدد ندارد. چون به حقش رسیده است.
مسأله: اگر نفقه چند روزی را به او بپردازد مانند هفته یا مثلاً ماه و این مدت بگذرد و او برای خودش صرف ننماید یا به این که از غیر آن نفقه، برای خود خرج نموده یا شخصی برای او انفاق نموده است آن نفقه ملک زن است و زوج حق برگرداندن آن را ندارد. و هم چنین است که اگر زن با سخت گرفتن، چیزی از آن نفقه را زیاد بیاورد، این زیادی ملک خودش می باشد و شوهر حق استرداد آن را ندارد ولی اگر قبل از انقضای مدت به فوت یکی از آنها یا نشوز زن یا طلاق بائن از استحقاق آن خارج شود آنچه که به او پرداخته بین روزهای گذشته وآینده توزیع می شود و از آن نسبت به باقیمانده ی مدت، برمی گرداند؛ بلکه ظاهر همین است در جایی که نفقه یک روز را به او بپردازد و یکی از عوارض در اثنای آن روز پیدا شود پس باقی مانده از نفقه ی روز را بر می گرداند.
سؤال: اگر خانمی ماهانه از شوهرش برای مخارج تغذیه خانواده پول می گیرد و هر ماه مقداری را پس انداز می کند آیا می تواند بدون اذن شوهر برای خودش یا بچه ها بااین پول لباس یا چیز دیگری بخرد؟
جواب: اگر ماهانه را تملیک او کرده واختیار مصرف را به اوداده است، می تواند لباس و غیره بگیرد و نیز اگر ماهانه نفقه ی واجب خود زن است که به او داده، اختیار با زن است، اما نسبت به مخارجی که برای بچه ها داده زن چنین اختیاری ندارد، مگر از پدر آنان اذن بگیرد.

 سلسله مراتب در نفقه
سؤال: شخصی به مقدار تأمین مخارج خود و زن و فرزندانش درآمد دارد و درآمد او به مخارج پدر و مادرش نمی رسد وظیفه اش چیست؟
جواب: به طور کلی نفقه ی خود انسان و زوجه دائم او مقدم است، ولی درباب نفقه، پدر و مادر و فرزندان انسان در یک درجه و مساوی هستند و فرزند بر پدر ومادر تقدم ندارند و نیز جد وجده و اولادِ اولاد در یک درجه و مساوی هستند و اولاد اولاد بر جد و جده مقدم نیستند بنابراین در تأمین مخارج، نباید بین فرزندان و پدر و مادر فرق گذاشت، بلکه این ها در عرض هم و دریک درجه می باشند و خلاصه با وجود اقرب نوبت به ابعد نمیرسد اما اگر چند نفر در یک درجه باشند در وجوب انفاق مساوی هستند، لذا در فرض سؤال وجهی برای تقدیم اولاد بر پدر و مادر نیست و باید هر چه دارید بین آنها و بالسویه اطعام وانفاق کنید.
سؤال: هرگاه انسان، قدرت مالی به قدری که بتواند هم صرف خود نماید وهم نفقه ی همسر و اقارب واجب النفقه ی خود را بدهد ندارد کدام یک مقدم است؟
جواب: خودش مقدم است و اگر اضافه داشته باشد زوجه بر اقاربِ واجب النفقه مقدم است پس اگر از قوت خود بیشتر دارد باید زیادی را صرف زوجه کند و اگر از نفقه ی زوجه زیاد آمد صرف اقارب واجب النفقه مانند پدر و مادر و اولاد نماید.
مسأله: در استحقاق زن نفقه را، فقر احتیاجش شرط نمی باشد؛ پس زن بر شوهر حق نفقه دارد اگرچه بی نیازترین مردم باشد.

گرد آورنده: واحد تحقیق و پژوهش موسسه فرهنگی قرآن و عترت اسوه تهران