قرآن و آفرینش جهان

قرآن مجید در باره پیدایش جهان ، تعبیرات گوناگونی دارد :

در یک جا می فرماید : ثم ستوی الی السماء و هی دخان فقال لها و للارض ائتیا طوعا او کرها قالتا اتینا طائعین : سپس اراده آفرینش آسمان نمود ، در حالی که به صورت دود بود ، به آن و به زمین دستور داد به وجود آیید و شکل گیرید – خواه از روی طاعت و خواه اکراه – آنها گفتند : ما از روی اطاعت می آییم (به وجود می آییم و شکل می گیریم)
در جای دیگر ، می فرماید : اولم یر الذین کفروا ان السماوات و الارض کانتا رتقا ففتقناهما و جعلنا من الماء کل شیء حی افلا یومنون : آیا کافران ندیدند ( نمی دانند) که آسمانها و زمین به هم پیوسته بودند و ما آنها را از یکدیگر باز کردیم و هر موجود زنده ای را از آب قرار دادیم ، آیا ایمان نمی آورند؟
در این دو آیه به سه نکته ی مهم درباره آفرینش جهان و موجودات زنده اشاره شده است :
1- جهان در آغاز به صورت گاز و دود بود .
2- جهان در آغاز به هم پیوسته بود سپس کرات آسمانی از هم جدا شدند.
3- آغاز آفرینش موجودات زنده از آب است .
و اینها همان چیزهایی است که امروز به عنوان نظریات مسلم علمی شناخته می شود .
توضیح اینکه : گرچه درباره کیفیت پیدایش جهان و نحوه ی آن فرضیات مختلفی وجود دارد که از حدود فرضیه تجاوز نمی کند ، ولی با توجه به مطالعاتی که روی کهکشانها و منظومه هایی که در حال پیدایش و شکل گیری هستند به عمل آمده مسلم است که جهان در آغاز به صورت توده گازی ابر مانند فشرده ای بود که بر اثر گردش به دور خود ، قطعاتی از آن جدا شده و به اطراف پراکنده گشته است ، و این قطعات تدریجا سرد شده و به صورت مایع و در موارد زیادی به صورت جامد در آمده ، و تشکیل کرات مسکونی و غیرمسکونی را داده است .
به عبارت دیگر مشاهدات دانشمندان فلکی در مورد "سحابی ها" و جهان های دوردست که در حال تکمیل می باشد، این مساله را که دنیا در آغاز به صورت توده گاز دود مانندی بوده از صورت یک فرضیه خارج ساخته و به عنوان یک نظریه قطعی معرفی می کند، این چیزی است که محافل علمی جهان ، آن را پذیرفته اند .
در نخستین آیه فوق نیز صریحا می خوانیم که : "آسمان ها (کرات آسمانی) در آغاز (مانند) دود بودند" هماهنگی این آیه با اکتشافات دانشمندان که چندان از عمر آنها نمی گذرد نشانه ای از اعجاز علمی قرآن می باشد که پرده از روی مطلبی که در عصر نزول قرآن کاملا ناشناخته بوده است برمی دارد.
دومین آیه ، نیز سخن از به هم پیوستگی جهان در آغاز امر و سپس جدا شدن اجزای آن از یکدیگر می گوید ، که آن نیز امروزه به عنوان یک اصل ، مورد قبول محافل علمی است .
پیدایش موجودات زنده – اعم از گیاهی وحیوانی- در نخستین بار از آب دریاها نیز، امروز یک نظریه معروف علمی است ،هرچند در چگونگی تحول و تطور و پیدایش انواع مختلف گیاهان و جانداران در میان دانشمندان گفتگو است .
قرآن نیز در دومین آیه فوق ، پیدایش همه موجودات زنده از آب بازگو می کند.
حتی آیاتی که آفرینش انسان رابه خاک نسبت می دهد ، تصریح دارد که این خاک با آب آمیخته بود و به صورت طین (گل) بود .
در آیه 45 سوره نور نیز می خوانیم : و الله خلق کل دابه من ماء : " خداوند هر موجود جنبنده ای را از آب آفرید" .
در مورد "رتق" و "فتق" که در دومین آیه به کار رفته و در اصل به معنی "پیوستگی" و "جدایی" است ، مفسران سخنان بسیاری دارند :
بعضی همان معنی بالا را برگزیده اند که زمین و آسمان در آغاز خلقت ، به صورت توده واحد عظیمی از بخار و گاز سوزان که بر اثر انفجارات درونی و حرکت به دور خود تدریجا تجزیه شد و کواکب و ستارگان، از جمله منظومه شمسی به وجود آمد .
بعضی دیگر آن را اشاره به یکنواخت بودن مواد جهان می دانند که چنان در آغاز در هم فرو رفته بود که به صورت ماده واحدی خودنمایی می کرد ، اما با گذشت زمان مواد از هم جدا شدند و ترکیبات تازه ای آشکارگشت .
جمعی نیز آن را اشاره به عدم نزول باران و رویش گیاه از زمین می دانند یعنی در آغاز آسمان به هم پیوسته بود و بارانی نازل نمی شد و زمین نیز به هم پیوسته بود و گیاهی نمی رویید سپس به فرمان خدا آسمان باز شد و باران نازل گشت و زمین باز شد و گیاهان رویید.
روایات متعددی از طرق اهل بیت علیهم السلام و همچنین پاره ای از روایات از طرق عامه به معنی اخیر اشاره می کند در حالی که بعضی دیگر از روایات اشاره ای به تفسیر اول دارد . در خطبه اول نهج البلاغه نیز اشاره به این پیوستگی دیده می شود ، و به هر حال ظاهر آیه با تفسیر اول سازگارتر است ، هرچند جمع میان تفاسیر فوق نیز مشکلی ندارد و ممکن است هر سه معنی در مفهوم جامع آیه ،جمع باشد.
قابل توجه اینکه : در آیه 27 تا 32 نازعات می گوید: ءانتم اشد خلقا ام السماء بنیها ... و الارض بعد ذلک دحیها – اخرج منها ماءها و مرعیها – و الجبال ارسیها: " آیا آفرینش شما محکمتر (ومهتر) است یا آسمان ، خداوند آن را بنا نهاد ... سپس بعد از آن زمین را گسترش داد و آب و گیاه از آن خارج ساخت و کوه ها را مستحکم بنا نمود " .
این آیات نیز به خوبی نشان می دهد که آفرینش آسمان قبل از زمین بوده و پیدایش آب و گیاهان و کوه ها بعد از آن انجام گرفته است .
این ترتیب ، درستی همان چیزی است که علم امروز بر آن تاکید دارد پیدایش زمین را بعد از خورشید می داند ن پیدایش آب در سطح زمین ، و سپس گیاهان و همچنین پیدایش کوه ها را بعد از خلقت زمین می شمرد .