تغذیه صحیح در بیماری ها(قسمت پایانی)

بسم الله الرحمن الرحیم
تغذیه صحیح در بیماری ها (قسمت پایانی)
غذاهای بیمارانی که دچار اختلالات دستگاه گوارشی، عفونت های حاد و یا تحت عمل جراحی قرار گرفته اند
این گونه بیماران باید از غذاهای سبک و کم ادویه که هضم آنها آسان تر است استفاده کنند، مثل نان جو، برنج و ماکارونی، پنیر کم چربی، کیک ساده، ژله ساده، کره مارگرین، روغن نباتی (روغن زیتون و کنجد)، انواع میوه ها، کمپوت میوه و گوشت چرخ کرده که توسط بخار طبخ شده و یا کباب شده. استفاده از انواع سوپ ها، شکر قهوه ای، عسل، سبزی های آب پز و تنوری و استفاده از نمک کم و سایر سُس های طبیعی که با روغن زیتون و زیره و نعناع و گشنیز و رازیانه درست شده اند نیز جایز می باشد.
رژیم غذایی مایع چیست و برای چه بیمارانی مفید است ؟
در مواقعی که بیمار تب دارد و یا عمل جراحی کرده است و قادر به تحمل غذای جامد نیست، باید از رژیم غذایی مایع استفاده کند. مایعاتی که بیمار می تواند بیاشامد عبارتند از : چای با لیموی پوست دار قاچ شده و عسل، نوشیدنی های گازدار طبیعی، آب میوه های صاف شده، نسکافه و سوپ بدون چربی و صاف شده، که میزان آن ابتدا بین 30-60 میلی لیتر در ساعت است و به تدریج با توجه به بهبودی و تحمل بیمار افزایش می یابد. برای این گونه بیماران سوپ های تهیه شده از سبزیها مثل شلغم و هویج، جو و تره فرنگی با استفاده از آب لیموی تازه مناسب است .
در چه مواقعی باید رژیم غذایی مایع غلیظ استفاده کرد؟
چنان چه بیمار به علت عفونت های دهان و دندان قادربه جویدن مواد غذایی نباشد، باید از رژیم غذایی مایع غلیظ استفاده کند .در چنین مواردی استفاده از سوپ های صاف شده حاوی مواد پروتئینی و سبزی ها، مصرف خامه به جای شیر، مصرف کره هنگام تهیه سوپ و غلات پخته ، بستنی بعد از غذا، پوره ی سبزی ها، شیر و تخم مرغ، شیر و موز، استفاده از غلات به صورت فرنی جایز می باشد.

یبوست
یبوست یعنی توقف دفع روده ی بزرگ، مواد زاید باید بین 12-72 ساعت از روده تخلیه شود در غیر این صورت شخص دچار یبوست می گردد. این بیماری بیشتر در افرادی که گوشت قرمز زیاد مصرف می کنند و در زمان های مختلف غذا می خورند و یا مواد فیبری کمتری مصرف می کنند و غذا را تند و سریع و نجویده می بلعند! مشاهده می شود . درمان این بیماری با استفاده از سالادهای فصل همراه با روغن زیتون و غذاهای تهیه شده از سبزی ها، مصرف بیشتر مواد فیبری مثل نانی که از آرد سفید تهیه نشده و نان های سبوس دار(سنگک) و یا غلات حاوی سبوس مانند آجیل سویا و میوه و سبزی به میزان 800 گرم در روزامکان پذیر است .

اسهال
اسهال معمولاً در اثر پُرخوری یا مصرف غذای بد و آلوده و یا هضم ناقص کربوهیدرات ها در روده و ناراحتی های عصبی و فشارهای روحی شدید اتفاق می افتد. در بعضی مواقع ترس در کودکان موجب اسهال می شود . استفاده از مواد غذایی فاقد مواد فیبری و سیب رنده شده مانده که رنگ آن به قهوه ای بگراید و آب صاف شده هویج پخته با نمک برای درمان اسهال مناسب است . توجه داشته باشید که هویج خام در این گونه موارد استفاده نکنید زیرا هویج خام ملیّن است . استفاده از کته ماست کم چرب ، سماق و زیره روی غذای مورد استفاده بسیار مفید می باشد.

اشخاص مبتلا به سوء هاضمه
این افراد از خوردن غذاهای چرب و سنگین باید خود داری کنند . و اشخاصی که در برابر بعضی از مواد غذایی حساسیت دارند، باید از خوردن انواع سس ها، ادویه ها، انواع نوشابه ها، گوجه فرنگی، تخم مرغ، بادمجان، پیاز و باقلا سبز و غذاهای نفّاخ خودداری کنند، تا طبق آزمایشی که از طریق پزشک انجام می شود ماده ی غذایی آلرژی زا مشخص شود.

چگونه جوان بمانیم؟
مرکبات،سیب و انواع جوانه ها مثل جوانه ی گندم، جوانه ی نخود، عسل، زیتون، خرما، انجیر، توت، ژل رویال، کنجد و غیره زیاد مصرف کنید.

بیماری قند چیست ؟
این بیماری معمولاً در اثر ضعف کار دیازتازهای شیره ی لوزالمعده در تولید انسولین به مقدار کافی به وجود می آید . بیماری قند پیشرفت تدریجی متغیری دارد که ممکن است سرانجام بر روی کلیه ها، اعصاب، چشم و دیگر اعضای بدن اثر بگذارد.

• عامل بیماری قند چیست؟
  این بیماری ممکن است ارثی بوده و یا به وزن انسان بستگی داشته باشد . بیماری قند درطایفه های سرخ پوستان آمریکایی به وفور دیده می شود و در بین اسکیموها و آسیایی ها به ندرت مشاهده می گردد و در افرادی که مستعد به این بیماری هستند شیوع فراوان دارد . در ایران مبتلایان به دیابت نوع 2 از مرز 3 میلیون نفر می گذرد . نوع تغذیه در ایجاد دیابت نوع 2 مورد توجه محافل علمی بوده است .
• بیماری قند تا چه حد عمومیت دارد؟
  میزان شیوع این بیماری چهار درصد در زنان و دو درصد در مردان است البته در بزرگسالان میزان آن بیشتر است، و در میان بچه های دبستانی به نسبت یک از پانصد تا هزار گزارش شده است . میزان این بیماری در بین اطفالی که والدینشان به این بیماری مبتلا هستند به نسبت یک الی چهار درصد می باشد.
  هنگامی که والدین اطفال هر دو، سابقه این بیماری را داشته باشند میزان ابتلا به این بیماری در طفل بیشتر خواهد بود.
• مشکلات ناشی از بیماری قند
  اشخاص مبتلا به بیماری قند بیشتر در معرض بیماری های قلبی، عروقی، کلیوی قرار دارند و تأثیر آن بیماری در شبکیه چشم که امکان دارد به کوری منتهی شود در چند مورد مشاهده شده است . وضعیت کار کلیه در این گونه اشخاص زیادتر است. تأثیر آن بر اعصاب موجب سستی کمر، اسهال، بی حسی دربازوها، پاها، زانوها و محل اتصال استخوان ها در مچ پا می شود. این علایم معمولاً سال ها بعد از شروع بیماری، بروز خواهد کرد.
• درمان بیماری قند چگونه است ؟
  دربیشتر موارد معالجه این بیماری به وزن و سن، رژیم غذایی روزانه و سلامتی کلی شخص بستگی دارد. دو نوع بیماری قند وجود دارد. ثابت و بی ثبات، نوع بی ثبات آن معمولاً در افراد جوان که اضافه وزن ندارند دیده می شود و نوع ثابت آن در اشخاص بالاتر از سن چهل و به خصوص در بین افرادای که دارای اضافه وزن می باشند دیده می شود. برای مقابله با این بیماری قبل از استعمال قرص های انسولین باید طبق یک رژیم صحیح غذایی عمل کرد. بنابر تحقیقات اخیر، 90 درصد از افرادی که به نوع ثابت این بیماری و تعدادی از آنان که به نوع غیر ثابت آن مبتلا هستند با به کار بردن یک رژیم غذایی صحیح و آزمایش منظم خون به نتیجه مطلوب رسیده اند.

برنامه ی غذایی مبتلایان به بیماری قند
برنامه غذایی در سه نوبت صبحانه، نهار، شام با غذایی مختصر در عصر و هنگام خواب باید تنظیم گردد. مقدار کربوهیدرات تعیین شده 40 تا 50 درصد از کل کالری در شرایط عادی می باشد و از مواد قندی و شیرینی ها که حاوی نوع فشرده ای از کربوهیدرات هستند باید اجتناب کرد. میزان مصرف پروتئین و چربی 60 الی 100 گرم در روز می باشد که بستگی به نیاز شخص دارد. ضروری است شخص در میزان مصرف غذا توجه کامل داشته باشد .

بیماران مبتلا به کلسترول خون چه بخورند؟
بیماری کلسترول خون معمولاً با اضافه وزن توأم است . بنابراین بیمار بهتر است تحت یک رژیم غذایی کم کالری قرار گیرد. بیماران باید از خوردن گوشت های چرب، شیر پر چربی، پنیر چرب، زرده ی تخم مرغ ، جگر، قلوه، ماهی چرب، ساردین و ماهی آزاد خودداری کنند.

غذای مناسب برای مبتلایان به فشار خون و نارسایی قلب
این گونه بیماران باید با استفاده از یک رژیم غذایی کم نمک و کم چربی از وزن خود کاسته و در برنامه ی غذایی خود بیشتر غذاهای تهیه شده از سبزی ها را بگنجانند زیرا استفاده از چربی های اشباع شده موجب تصلب شرایین زودرس و در نتیجه بیماری قلبی می شود.

رژیم غذایی افراد مبتلا به نقرس و اسید اوریک
این گونه بیماران معمولاً اضافه وزن دارند . بنابراین در ابتدا باید در صدد کاهش وزن خود برآیند و ازخوردن غذاهای حاوی پورین خودداری کنند. این ماده در گوشت حیوانات جوان مثل: گوشت بره، جوجه، ماهی های کوچک و چرب و در زرده ی تخم مرغ ، دل و قلوه، جگر و مغز، خاویار، باقلا، قارچ، کاکائو، قهوه، چای و لوبیا وجود دارد.

رژیم غذایی افراد سالمند مبتلا به فشار خون، نقرس و یبوست
افراد سالمند بیشتر دچار عارضه های فوق می شوند بنابراین با استفاده از یک رژیم غذایی صحیح حاوی کلسیم، مثل مصرف شیر و پنیر، به منظور جبران کلسیم دفع شده و استفاده از سبزی ها و میوه های ملیّن، روغن زیتون و مصرف 2000-2200 کالری در روز و مصرف پروتئین به اندازه ی کافی و اجتناب از غذاهای سرخ کرده و نفّاخ می توانند با عوارض فوق مقابله کنند.


گردآورنده:واحد تحقيق و پژوهش موسسه فرهنگي قرآن و عترت اسوه تهران
منبع:دانشنامه طب اهل بيت عليهم السّلام
دکتر محمّد دريايي متخصص علوم زيستي و گياهان داروئي