نعمت امام زمان در قرآن

در اینجا سخن از امتیاز ذاتی اهل بیت «ع» است. پیش از آنکه به شرح آیه ای از قرآن کریم بپردازیم لازم است این نکته را متذکر گردیم که برخی از معارف الهی، همانند معارف طبیعی در دسترس فهم انسان ها هستند و برخی نیستند. خرد ورزان با نوع دوم برخورد آشکاری ندارند زیرا به اعتراف برجستگان علم، معلومات ما در برابر مجهولات مان بسیار ناچیز است و این حقیقتی است که قرآن به صراحت از آن یاد می کند: «و یسئلونک عن الروح قل الروح من امر ربی و ما اوتیتم من العلم الا قلیلا((اسراء، ۸۵)) از تو درباره روح سئوال می کنند. بگو روح از فرمان پروردگار من است و به جز اندکی از دانش آن به شما داده نشده است».

بنابراین وقتی در عرصه معنوی، معارف بلندی عرضه می شوند که درک معمولی ما در برابر آنها عاجز می ماند، دم از انکار می زنیم، غافل از این که:

چو بشنوی سخن اهل دل مگو که خطاست

سخن شناس نه ای جان من خطا اینجاست

با این مقدمه به توضیح مطلب فوق می پردازیم.

خداوند در آیه 20 سوره شریف لقمان می فرماید: «أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُنِيرٍ؛ آیا ندیدید که خداوند آنچه را که در آسمان ها و آنچه را در زمین برای شما مسخر کرده و ‌نعمت های ظاهری و باطنی خود را بر شما سرازیر کرده، ولی بعضی از مردم بدون هیچ دانش و هدایتی و بدون هیچ کتاب روشنگری، درباره خدا به جدال و ستیز می پردازند‌»

امام کاظم(ع) در تفسیر این آیه فرمودند: نعمت ظاهری، امام ظاهر است و نعمت باطنی امام غایب، ... شخص او از دیدگان مردم غایب است اما یاد او از قلوب مؤمنین غایب نمی‌شود.

در این آیه خداوند امام زمان(ع) و اهل بیت(ع) را به عنوان نعمت الهی معرفی کرده: «وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً»، وقتی که «أَسْبَغَ» می فرماید یعنی نعمت های الهی هم گسترده هستند، هم فراوان. «عَلَيْكُمْ» یعنی هم در دسترس بندگان است و «ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً» یعنی نعمت ها متنوع و گستـرده و در دسترس و متنوع هستند.

انواع نعمت ها

در این آیه به دو نعمت اشاره شده است: نعمت ظاهری؛ مثل امور مادی که در سلامتی، رزق، روزی، فرزند خوب، همسر خوب، پدر و مادر مهربان و خوب، جامعه خوب ... بروز و ظهور دارد و نعمت های باطنی که بسیار هستند، امام باقر (ع) می فرمایند: نعمت ظاهری، امور مادی دنیایی است، نعمت های باطنی علاقه به پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) است. علاوه بر این معرفت، حُسن خُلق، ایمان، فطرت انسان ها، ولایت، علم، امداد غیبی نیز در زمره نعمت های باطنی قرار می گیرند

باید توجه داشت نعمت های خداوند قابل شمارش نیست. در سوره مبارکه نحل، آیه 18 خداوند می‌فرماید: «وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا» نعمت های خدا خیلی زیاد هستند، هنر این است که انسان شکر نعمت های ظاهری و باطنی را که لازمه بندگی است، به جا آورد.

امام از نعمت هایی است که خداوند به انسان عرضه داشته

نقطه ثقل بحت درباره آیه 20 سوره مبارکه لقمان، نعمت های ظاهری و باطنی است که امام کاظم (ع) در تفسیر این کلام، می فرمایند: نعمت ظاهری، امام ظاهر است و نعمت باطنی امام غایب؛ راوی می‌گوید: پرسیدم از امام(ع) آیا در میان ائمه(ع) کسی هست که غایب شود؟! فرمودند: بلی، شخص او از دیدگان مردم غایب است اما یاد او از قلوب مؤمنین غایب نمی شود. او دوازدهمین ما امامان است. خداوند برای او هر امر سختی را آسان و هر امر دشواری را هموار می کند.

شکر نعمت وجود امام غایب(عج)

مرحوم موسوی اصفهانی در کتاب شریف «مکیال المکارم»، آورده است شکر نعمت وجود امام (ع) بهترین قدردانی است و راه آن هم این است که دو کار جدی انجام بدهیم نخست آنکه انتظار فرج داشته باشیم یعنی اهتمام به خشنودی و مقرب شدن به آستان ایشان کنیم و دوم آنکه برای تعجیل فرج دعا کنیم که اینها هر دو، شکر به درگاه الهی برای نعمت امامت است.

باید توجه داشت، شکر بر نعمت امامت دو نوع است؛ شکر قلبی و دلی یعنی توجه به امام عصر(عج) و عملی یعنی اطاعت از حضرت(ع) در اعمال و رفتار.

به عبارت دیگر، همانطوری که قدردان نعمت های ظاهری خودمان هستیم و غفلت نمی کنیم‌، حواسمان هست نعمت باطنی یعنی امام زمان(عج) را در زندگی خودمان جدی بگیریم و به ایشان نزدیک شویم، و با حضرت حجت(عج) انس بگیریم.

برگرفته از گفتگو با حجت الاسلام «محمدرضا نصوری»(مدیر بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(عج) استان مازندران / معاون تبلیغ و ارتباطات مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه قم)