تحلیلی بر نهضت عاشورا

بسم الله الرحمن الرحیم
تحلیلی بر نهضت عاشورا
تحلیل نهضت عاشورا از دیرباز مورد توجه اندیشمندان و صاحب نظران مختلف بوده است. دراین مقاله ابتدا اهداف نهضت امام حسین علیه السلام مورد بررسی قرار می گیرد و سپس به درس ها و پیام های عاشورا خواهیم پرداخت.
هدف قیام امام حسین علیه السلام بعضی بر این با ورند هدف قیام ابا عبدالله این بوده که حضرت می خواسته حکومت فاسد یزید را کنار بزند و خودش یک حکومت تشکیل دهد این نظریه کامل نیست چون کسیکه فقط برای تشکیل حکومت اسلامی قصد قیام دارد تا جایی جایز است پیش برود که ببیند این کار شدنی است ولی اگر متوجه بشود که این کار شدنی نیست باید برگردد. بعضی دیگر بر این باور بوده اند که حضرت می دانستند که نمی توانند حکومت اسلامی تشکیل دهند بلکه ایشان کلا قیام کردند که شهید بشوند. این نظریه هم مشکل دارد چون با توجه به آیات و روایات شهادت به این معنا هست که انسان به دنبال هدف مقدسی که واجب است برود. و در ان راه کشته شود. نه اینکه انسان با وجود احتمال شکست باز هم قیام کند فقط به این دلیل که کشته شود.
کسانیکه بر این باورند که هدف حکومت بوده یا هدف شهادت بوده هدف و نتیجه را با یکدیگر اشتباه گرفته اند. در واقع امام حسین علیه السلام هدف دیگری داشت که رسیدن به آن هدف حرکتی را می طلبید که نتیجه ی آن یا شهادت بوده یا تشکیل حکومت اسلامی که ان حضرت برای هر دو نتیجه هم امادگی کامل داشتند.هدف امام حسین علیه السلام در واقع انجام دادن یک واجب عظیم از واجبات دین اسلام بود. برای اینکه هدف از قیام ابا عبدالله را بیشتر درک کنیم باید کمی با شرایط جامعه در زمان خلافت یزید آشنا شویم. این دوران انحراف در سطح حاکم جامعه به حد اعلا رسیده بود به طوریکه یزید علنی شرب خمر می کرد و فساد های جنسی را واضح جام می داد و علیه قرآن و دین اسلام حرف می زد و حتی بر رد انها شعر هم می خواند. وقتیکه چنین فرد مفسدی حاکم جامعه با شد خطر انحراف قران و اسلام هم وجود خواهد داشت. و از چنین جامعه ای دین صحیح صادر نخواهد شد بلکه منکر جای خود را به معروف و معروف جای خود را به منکر می دهد. و اما موضوع دیگری که درقیام اباعبدالله موثربود این بود که ایشان موقعیت مناسب برای این امر راداشتند . منظور از موقعیت مناسب احتمال کم بودن خطر جانی نیست بلکه امام حسین علیه السلام در آن زمان مطمئن بودند که با این قیام پیامشان به گوش انسا نها در همان زمان و در طول تاریخ خواهد رسید. و این قیام نتایج زیادی در پی خواهد داشت. پس می توان اینطور نتیجه گرفت که هدف امام حسین علیه السلام باز گرداندن یک جامعه ی منحرف به خط صحیح اسلام و اصلاح نظام و جامعه ی اسلامی بوده است. که این کاراز واجبات مهم دین بوده و مصداق بزرگ امر به معروف و نهی از منکر است. که البته این کار گاهی به حکومت و گاهی به شهادت منجرمی شود. این نتیجه گیری را می توان از نامه ی ابا عبدالله به برادرش محمد حنیفه هم فهمید که در آن نامه بیان داشتند که(انما خرجت لطلب الاصلاح فی امه جدی )(من خارج شدم برای اصلاح امت جدم) و هم چنین در جای دیگری بیان می دارند که (ارید ان امر به معروف و انهی عن المنکر و اسیر بسیره جدی)من مي خواهم امر به معروف نمايم و نهي از منكر كنم ؛ و به سيره و سنّت جدّم عمل نمایم.
درس ها و پیام های عاشورا
قطعا درقیام اباعبدالله و نهضت عاشورا درس های بسیاری نهفته است. که ما در اینجا به چند مورد اشاره می کنیم و به اختصار هر کدام را توضیح می دهیم .
1)ترسیدن از کمی نفرات :عاشورا جلوه ی کامل این کلام امیرالمونین علیه السلام بود که:(در راه هدایت و حق از کمی نفرات وحشت نداشته باشید.)1 وقتی کسی یا گروهی ایمان به هدف داشتند پشتوانه ای قوی دارند و نباید از کمی یاران بترسند و از جبهه ی حق عقب نشینی کنند. امام حسین علیه السلام حتی اگر تنها هم می ماند از میدان دفاع از حق برنمیگشت. شاهدش سخن او در شب عاشورا بود که فرمود:(بروید اینان با من کار دارند.) 2)نهراسیدن از محاصره ی نظامی و اقتصادی: از درس های عاشورا مقاومت بر سر عقیده و ایمان است. حتی در شرایط حصر نظامی و اقتصادی. امام حسین علیه السلام را از همه سو محاصره کردند آب را هم بر او بستند. مانع پیوستن دیگران برای یاری به او شدند. ولی کربلاییان دست از هدف برنداشتند و خود را نباختند. امت مسلمان در مقابل محاصره ی نظامی (فرزند عاشورا) است و در برابر حصر اقتصادی (فرزند رمضان). 3)برنامه ریزی: امام حسین علیه السلام برای همه ی مراحل نهضت خود برنامه داشت. چه در مقدمات ان مانند پرهیز از بیعت و بیرون رفتن از مدینه و اقامت چند ماه در مکه. و هم چنین نوشتن نامه به شخصیت های کوفه و بصره و دعوت از دیگران به نهضت و سخنرانی هایی در مکه و منا و خود کربلا. همه ی این ها در داستان هدفی بود که امام حسین علیه السلام دنبال ان بود. در قیام عاشورا هیچ اتفاقی بدون تدبیر و برنامه ریزی پیش نیامد. حتی در صبح عاشورا هم ان گروه اندک از یاران را سازماندهی کرد و مسئولیت افراد و فرماندهان را معین ساخت. 4)استفاده از نقش زن: زن به لحاظ تاثیر پذیری و تاثیر گذاری عاطفی در بسیاری از حرکت ها حضور داشته و نقشی را ایفا کرده است. از داستان انبیا ی گدشته (مانند موسی و عیسی و ابراهیم و...) تا حوادث عصر پیامبر همه جا زن حضور داشته است. در حادثه ی کربلا هم نقش حضرت زینب سلام الله علیها و سکینه و همسران شهدای کربلا و اسیران اهل بیت در ماندگار ساختن حادثه مهم بوده است. پیام رسانی در هر حرکت موضوع مهمی است که اغلب زنان و خانواده های شهدا می توانند انجام دهند. زنان در کربلا بار عاطفی ماجرای عاشورا را بیش تر کرده اند. 5)دنیا لغزشگاه خطرناک : دنیا طلبی و مال دوستی مایه ی همه ی فتنه ها و لغزش ها است. بسیاری که به انحراف کشیده شده اند یا دست از وظیفه برداشته اند در دامن دنیا لغزیده اند. دنیا طلبی ابن زیاد و عمر بن سعد را به جنگ با حسین علیه السلام واداشت. ضربه خوردگان سیاسی زمان حضرت علی علیه السلام نیرو به جنگ حضرتش فرستادند. دلباختگان حکومت ری و شیقتگان جوایز امیرر کوفه دستشان به خون حسین ابن علی علیه السلام امیختند. یاران حسین علیه السلام چون دلباخته ی دنیا نبودند به راحتی حاضر شدند در راه دین خدا فدا شوند. سید الشهدا علیه السلام هم مردم را فرزندان دنیا خواند و اینکه دین تنها بر زبان انها جاری است و هنگام خطر در پی دنیای خود می روند. 6) راه بازگشت همیشه باز است: هرگز برای توبه دیر نیست. کسی مثل حربن یزید که عامل به محاصره افتادن امام حسین علیه السلام و اهل بیت او باشد با ان که فرمانده لشکر هزار نفری کوفه بود صبح عاشورا از مسیر باطل به مسیر حق برگشت. و به امام حسین علیه السلام پیوست. و با توبه و جهاد در رکاب امام به یکی از شهدای بزرگ کربلا تبدیل شد. این باز بودن راه سعادت را به روی همه ی انسان ها در همه ی حالات و شرایط می رساند. 7)حمایت از حقوق مردم: گرچه کربلا صحنه ی جنگ بود ولی در همان جا هم مراعات حقوق مالی از سوی حسین علیه السلام انجام میشد. ان حضرت زمین کربلا را از مالکین ان منطقه خریداری و وقف کرد.و گفته اند که ان حضرت روز عاشورا فرمود تا اعلام کنند که هر کس بدهکار است با من نباشد. 8)پیشگام نبودن در جنگ : جنگ هیچ وقت اصل اولیه در اسلام نیست. بلکه همیشه وسیله ای برای زدودن موانع از راه هدایت مردم است. بنابراین پیامبر صلی الله علیه و اله وسلم حضرت امیر و امام حسین علیه السلام پیوسته تلاش می کردند که بدون درگیری کار پیش برود و به همین خاطر در جنگ ها سعی می کردند که اغازگر حمله نباشند و تا اخرین لحظه امید به هدایت دشمن داشتند.
9) افزایش تحمل در سایه ی پیوند با خدا: انچه به یک انسان مبارز روحیه ی مقاومت و تحمل سختی ها را می دهد و مشکلات را بر او اسان می کند ایمان به حضور خدا و اگاهی او از حال بنده است. ان حضرت فرمودند: (هَوَّنَ عَلَیَّ ما نَزَلَ بی اَنَهُ بِعَینِ الّلهِ) 10)راضی بودن از خدا: صفت (رضا) از والاترین کمالات انسان عارف است. در همه ی حال از خدا راضی بودن و به رضای او تسلیم بودن . امام حسین علیه السلام در خطبه ی خود فرمود:(رِضَا الّلهِ رِضانا اَهلَ البَیتِ) هم چنین امام حسین علیه السلام در اخرین لحظات حیات خویش که بر زمین افتاده بود با خدا چنین مناجات می کرد: (صَبراً علی قَضائِک یا ربِّ لا الَه سِواکَ)
و در پایان ذکر این نکته مهم است که علاوه بر شور وعشق به امام حسین علیه السلام، بر همه ی ما واجب است که در کسب
شعور و معرفت حسینی هم تلاش کنیم. تا هم زبان و قلبمان، و هم رفتار و اعمالمان حسینی باشد.(ان شاءالله)

پی نوشت:
1:نهج البلاغه/ خطبه 201
گردآورنده: نرگس پاکت چی
منبع: عاشورا شناسی- پژوهشکده تحقیقات اسلامی