رموز عدد چهل

بسم الله الرحمن الرحیم
رموز عدد چهل
در بررسي‌هاي متون اسلامي، به‌ويژه قرآن، آن معجزه‌ي جاويدان خاتم النبياء حضرت محمدبن عبدالله صلي الله عليه و آله وسلم و روايات اهل بيت عليهم السلام به عدد چهل زياد پردازش شده و اربعين را موقعيتي مخصوص و منزلتي محبوب است. زيرا كه در حقيقت عدد چهل سمبل آغازين تكامل، مظهر كمال، جلوه‌ي پختگي، اِعلام پشت سر گذاشتن مرحله‌ي خامي و ناداني، نخستين مرحله‌ي هوشياري، حكايتگر متانت، تجلي ايمان، بي‌گدار به آب نزدن و رمز عدم تعجيل مي‌باشد. مثلا درباره‌ي حضرت موسي عليه السلام آمده است كه وقتي آن پيامبر اولوالعزم به ميقات رفت قرار بر سي روز بود اما به فرمان پروردگار ده روز ديگر تمديد گرديد. يا اين‌كه پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله وسلم در سن چهل سالگي به مقام بعثت نايل آمدند. و نمونه‌هاي فراوان ديگري كه قابل تأمل و تعمق است كه عدد چهل كامل‌ترين عدد است و از اين‌جا است كه رمزشناسي اعداد در بين ملل مختلف مطرح مي‌شود.
رمزشناسي عدد چهل در اديان و فرهنگ‌هاي مختلف
بر اساس مطالعات ديني – عدد چهل در ميان بسياري از ملل – خاصّه اقوام سامي، نقش بسيار مهمي را دارا بوده است. چنان‌چه در مصر قديم، ادوار علم نجوم بر حسب چهل ساله محاسبه مي‌شدهاست. در تورات نيز عدد چهل داراي اهميت است و عبراني‌ها و مصري‌ها عدد را مبناي تقسيم دوران تقسيم داوران سن انساني قرار داده‌اند. و بابليان و آرامي ها و اقوام يهود و عرب، رقم چهل را مقدس مي‌شمرده‌اند.
بابليان معتقد بودند كه اگر ستاره‌ي پروين (ثريا) چهل روز ناپديد گردد، اين نشانگر يك دوره‌ي مهلكي است كه با صبر و انتظار ارتباط دارد. در اسرائيل قديم مثل اسلام، تطهير و مراسمي كه در ارتباط با مرگ بود، طبق عدد چهل سنجيده مي‌شد. دوره‌هاي بلا در اسرائيل با چهل شمارش مي‌شد: طوفان نوح، چهل روز به طول انجاميد، سرگرداني بني اسرائيل در بيابان چهل سال طول كشيد. موسي، الشيع و مسيح هر يك چهل روز را در بيابان سپري كردند و مسيح، چهل روز در قبر ماند. مدت زمان رستاخيز و معراج مسيح چهل روز است. چهل در انجيل عهد قديم به معني «يك نسل» است كه يك معيار دنيوي است.
تكرار كاري براي چهل بار به صورت عادتي در مي‌آيد. نامگذاري مكان‌ها، اشياء، حيوانات همراه با عدد «چهل» نمودار عمق رسوخ و اهميت اين عدد در آداب و رسوم و فرهنگ‌هاي ملل مختلف است.
اربعين در فرهنگ اسلامي
از آن‌جايي‌كه ظهور و گسترش اسلام در سرزمين عربستان شكل گرفته و فرهنگ عرب با فرهنگ اسلام پيوندي ناگسستني برقرار نموده، لذا شناخت ويژگي‌ها و خصوصيات اعداد در ميان اعراب، ما را در جهت شناخت دقيق‌تر راز و رمز اعداد در فرهنگ اسلام ياري مي‌دهد.
يكي از اعدادي كه در فرهنگ اسلام از جايگاه والايي برخوردار است عدد چهل است.
با مطالعه اديان گذشته و پي‌جويي عدد چهل در ميان آن اديان مخصوصا دين و مسيحيت به اين حقيقت مي‌توان دست يافت كه عدد چهل در اديان الهي ار اهميت شاياني برخوردار بوده است. شايد بتوان گفت كه علت اين مسأله، به هدف اديان الهي كه «تكامل» و رستگاري انسان است، برمي‌گردد. دين اسلام نيز اين قاعده مستثني نيست و لذا مي‌بينيم كه «چهل» در ميان اعداد ديگر نقش كليدي دارد.
در تاريخ اسلام، مسائل قابل توحهي كه عدد چهل نقش كليدي در آن مسائل داشته است اتفاق افتاده است و اين نشانگر مهم بودن اين عدد در ميان ديگر اعداد است.
اولين مسأله‌ي مهم، بعثت رسول اكرم صلي الله عليه و آله وسلم در چهل سالگي است.
زيرا در اين سن اين است كه انسان بر اوج عقل و كمال پاي مي‌نهد و آخرين مرحله‌ي كمال را طي مي‌كند و انسان كامل مي‌گردد. لذا پيامبر اسلام هم پس از پشت سر گذاشتن اين سن و دست يافتن به مقام انسان كامل، لياقت و شايستگي اين را پيدا كرد كه حامل پيام الهي گردد و رسالت خود را شروع نمايد.
دومين مسأله مهم در تاريخ اسلام كه عدد چهل در آن درخشش تامّي دارد؛ اربعين حسيني است. روز چهلم شهادت حضرت اباعبدالله الحسين عليه السلام، اهل بيت آن حضرت از دمشق به كربلا آمدند و بعد از چهل روز دوري از قافله سالار قيام كربلا، تشنگي جان را با زيارت تربت پاكش سيراب نمودند. اين زيارت در چهلمين روز، اتفاقي نبود بلكه نشانگر نهايت ايام عزا و مصيبت بود. البته ناگفته نماند كه اين رسم از زمان هاي دور جزء آداب و رسوم ملل غير اسلامي هم بوده است و آنان در روز چهلم رحلت شخص، به پاس گرامي داشت خاطره وياد او مراسمي بر پا مي‌داشتند و با برگزاري آن مراسم به مصيبت و عزاداري براي وي پايان مي‌بخشيدند.
از طرف ديگر، مدت مدت زماني كه دراويش به رياضت مي‌پردازند و در عزلت به سر مي‌برند چهل روز است كه اين موضوع در مصيبت نامه‌ي عطار توصيف شده است كه به «چله نشيني» معروف است.
محدّث نوري در پاسخ به اين‌كه چرا دراويش چهل روز را جهت گوشه‌ نشيني انتخاب كرده اند مي‌فرمايد: از جمله مسائلي كه عرفا و متشرعين نسبت به آن از اشتراك نظر برخور دارند؛ مواظبت بر عمل مخصوصي در چهل روز است. و اخبار زياد حاكي از آن است كه انجام عملي – خوب يابد – به طور مداوم در چهل روز باعث تأثير در وجود انسان مي‌گردد و او را در جهت مثبت يا منفي دگرگون مي‌سازد.

گردآورنده: واحد تحقیق و پژوهش موسسه فرهنگی قرآن و عترت اسوه تهران