تفاوت های زن و مرد

بسم الله الرحمن الرحیم
تفاوت های زن و مرد
در آفرینش الهی، زن و مرد هر دو اجزای نظام اَتمّ آفرینشند. بدون هریک از این دو، آفرینش ناقص است. اگر جوامع انسانی، جایگاه این دو جنس را در طبیعت بشری، درست بشناسند و آن را درست به کار ببرند، همان نظام کامل الهی تحقق پیدا خواهد کرد و نه تنها هر موجودی فایده وجودی خود را آن چنان که باید، خواهد بخشید و هیچ استعدادی معطل و ضایع شده نخواهد ماند و به کسی ظلم نخواهد شد، بلکه بشریت هم از فیض این همگِنی و همکاری و همایش صحیح زن و مرد، بهره های فراوانی خواهد برد و به پیش خواهد رفت. هر کدام از زن و مرد، جا و مسئولیت ویژه ای دارند.
جهان چون خط و خال و چشم و ابروست که هرچیزی به جای خویش نیکوست
در یک صورت، نمی شود گفت که آیا نقش چشم در تکمیل این صورت مهم تر است یا نقش لب ها و دهان، یا نقش بینی، یا نقش گونه ها. هرکدام نباشد، زشتی ای پدید خواهد آمد. زیبایی چهره، به وجود و حضور همه است و هرکدام در جای خود اهمیت دارد. همه اشیای عالم در نظام اَتمِّ الهی، همین طورند و زن و مرد هم جزو همین نظام اتمّ اند. هرکدام در جای خود نباشد، چهره بشریت ناقص یا زشت و نارسا و یا نفرت انگیز خواهد بود. هیچ کدام از دو جنس، حق ندارد که خود را واجب تر، ضروری تر و مفیدتر از دیگر بداند. با این نگاه، همه در یک سطح قرار می گیرند و همه در چرخه زندگی بشر، نقش واحدی دارند و آن نقش واحد، عبارت است از اینکه کار خود را برای تکمیل عالم وجود و نظام حیات بشری انجام دهند. این وظیفه همه، چه زن و چه مرد است. پس، این عبارت است از نگاه اصلی به وجود زن از دیدگاه حکمت الهی در آفرینش زن و مرد. نگاه اسلام به جنسیت، یک نگاه درجه دو است، نگاه اول و درجه یک، حیث انسانیت است که در آن، جنسیت اصلا نقشی ندارد. خطاب، انسان است. البته «یا اَیُّها الَّذین آمَنوا» است، یا ایَّها الَّذین آمَنَّ نیست؛ یعنی صیغه آمنوا، صیغه مردانه است، نه صیغه زنانه؛ اما این به هیچ وجه به معنای این نیست که در این خطاب، مرد بر زن ترجیح دارد، این ناشی از عوامل دیگر است، آن عوامل هم برای ما روشن است. حالا نمی خواهیم وارد آن بشویم که چرا ما مثلا در زبان فارسی جمعیت را می گوییم مردم، از مرد می گیریم، نمی گوییم زنُم؛ در انگلیسی «human» چرا «man»؟ این نشانه این نیست که غلبه فرهنگ مردانه این را به وجود آورده و در لغت یک چنین تصرفی کرده؛ نه، این یک عوامل دیگری دارد. بالاخره در داخل خانواده، مرد نمای بیرونی است، زن نمای داخلی است. بخواهید یک خرده ذوقی تر بگویید، مرد پوست بادام است، زن مغز بادام است؛ از این قبیل تعبیرات می شود کرد. مرد ظاهرتر است، ساختمان او این جوری است؛ خدای متعال او را برای این کار ساخته و پرداخته، زن را برای یک کار دیگری. بنابراین بروز و ظهور و نمایش و نمود داشتن د رمرد بیشتر است؛ به خاطر همین خصوصیات نه به خاطر ترجیح. اما در زمینه مسائل اصلی انسان زن و مرد هیچ فرقی ندارند. خب، شما ببینید در تقرب الی الله، رتبه های فوق تصور امثال ماهاست. در آیه شریفه سوره احزاب، زن و مرد هیچ فرقی با هم ندارند. شاید اصلا این هم به خاطر همین است که خواستند آن تصورات جاهلی مربوط به زن را بکوبند : « مردان و زنان مسلمان و مردان و زنان با ايمان و مردان و زنان عبادت‏پيشه و مردان و زنان راستگو و مردان و زنان شكيبا و مردان و زنان فروتن و مردان و زنان صدقه‏دهنده و مردان و زنان روزه‏دار و مردان و زنان پاكدامن و مردان و زنانى كه خدا را فراوان ياد مى‏كنند خدا براى [همه] آنان آمرزشى و پاداشى بزرگ فراهم ساخته است» (احزاب/35) از اسلام تا ذکر یک فاصله ای است. یک سلسله مدارک متدرجی هم وجود دارد. آدم در این تعبیرات دقت کند، این را پیدا می کند، «اَعَدَ اللهُ لَهُم مَغفِرَهً وَ اَجراً عَظیماً» . همه جا مرد، زن، مرد خاشع، مرد متصدق، زن متصدق؛ با هم هیچ فرقی ندارند. در سوره مبارکه آل عمران، بعد از آن «ربنا» می گوید: « فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّي لاَ أُضِيعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِّنكُم مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى بَعْضُكُم مِّن بَعْضٍ» مرد و زن هیچ تفاوتی ندارند. البته وقتی می گوییم که هر کدام یک وظیفه اساسی دارند، معنایش این نیست که هیچ قلمرو مشترکی میان آنها وجود ندارد. قلمرو مشترک بسیار است. حتی قلمرو مشترک میان دو جنس زن و مرد، بیشتر و وسیع تر از قلمروهای خصوصی هریک را از دو جنس است. اگرچه هرکدام وظیفه ویژه ای دارند و آن دیگری قادر نیست که آن وظیفه را انجام دهد یا قادر نیست آن وظیفه را درست و خوب انجام دهد. اما در بین این دو قلمرو اختصاصی، یک پهنه وسیع وجود دارد، که قلمرو مشترک است و آن همین پهنه زندگی اجتماعی، زندگی سیاسی، زندگی اقتصادی، سازندگی های بشری و همه هنرهایی است که انسان می تواند به آنها بپردازد، منهای آنچه مربوط به قلمرو ویژه زن و مرد است. در نظام الهی و اسلامی، زن و مرد را باید این گونه دید. هرکدام پست مخصوص خودشان را دارند که آنجا را نباید خالی بگذارند. اما یک پهنه وسیع هم هست که هردو با شرکت و هماهنگی و اعمال توانایی های خودشان باید آنجا را بپوشانند و نگذارند آن قلمرو وسط هم ضایع شود.
زنان، که نیمی از جمعیت بشر را تشکیل می دهند، آن هم نیمی که اگر نگاه کاوشگر انسان بخواهد نقش آن را با نقش های دیگر مقایسه کند، خواهد دید که نقش این نیم، حساس ترین، ظریف ترین ، ماندگارترین و موثرترین نقش ها در حرکت تاریخ انسان و در سیر بشریت به سوی کمال است. خدا زن را این گونه آفریده. اگر بنای آفرینش انسان و جهان را به دو بخش کارهای ظریف و ریزه کاری و بخش کارهای مستحکم و به تعبیر سازندگان بناها، سفت کاری بگذاریم، بخش اول که ظریف کاری ها و ریزه کاری ها و رشته رشته پروردن احساسات و عواطف بشر است، در اختیار زن است. این، دیدگاه الهی نسبت به قضیه زن و مرد است. در آفرینش زن و مرد نکته ای وجود دارد که منشا انحراف ها و خطاها و روش های غلطی شده است و متاسفانه در طول قرن های متمادی، وجود داشته است و امروز هم وجود دارد. آن نکته این است که زن و مرد در ساختمان طبیعی خودشان، با هم تفاوت هایی دارند. در ساختمان طبیعی، یعنی در ساختمان جسمانی و مادی و ساختمان عاطفی و معنوی و روحی. این تفاوت ها، به امکان و تمکن ادای آن وظیفه اختصاصی مربوط و به جا هم هست.

گردآوردنده:واحد تحقیق و پزوهش موسسه فرهنگی قرآن و عترت اسوه تهران