اسنودن، تحت تعقیب‌ترین مرد جهان بررسی اجمالی فیلم (Snowden 2016)

آغاز ساخت فیلم‌های سیاسی در ایالات متحده را می‌توان از ۱۱ سپتامبر به بعد دانست. الیور استون (کارگردان فیلم) در کارنامه خود، سابقه ساخت فیلم‌های سیاسی متعددی را دارد.

حتی در سال ۲۰۰۶ فیلمی را هم به همین نام «مرکز تجارت جهانی» کارگردانی کرد که به مسائل و بحران انفجار برج‌های دوقلو می‌پرداخت. اساساً اگر بخواهیم چند کارگردان سیاسی هالیوود را نام ببریم، نام الیور استون در این میان می‌درخشد. کارگردانی که با ساخت فیلم‌هایی همچون: وال‌استریت ۱ و ۲، مرکز تجارت جهانی، دبلیو بوش، الکساندر و…. و در نهایت با ساخت فیلم اخیرش «اسنودن» آوازه‌ی خود را در جهان بیش‌ازپیش کرد.

فیلم اسنودن در زمان اکران خود با جنجال‌های زیادی روبه‌رو بود. روایت کارمند سابق آژانس امنیت ملی آمریکا «NSA» که اکنون پس از افشای صدها سند محرمانه اکنون در روسیه به سر می‌برد. سخنگوی کاخ «کرملین» روسیه در آغاز اکران این فیلم مردم را به تماشای آن دعوت کرد. سخنگوی کرملین به مردم توصیه کرد حتماً این فیلم را ببینند تا متوجه شوند چرا این عضو سابق سازمان اطلاعات آمریکا از سال ۲۰۱۳ تاکنون در تبعید در روسیه زندگی می‌کند. خود الیور استون می‌گوید برای ساخت این فیلم ۹ بار با خود ادوارد اسنودن در روسیه دیدار کردم.

فیلم به شدت سیاسی است و سعی در القاء حس وطن‌پرستی اسنودن دارد. «جوزف گوردون» بازیگر نقش اسنودن می‌گوید:

«میهن‌پرستی اسنودن برای من جالب بود. او از روی عشقی صمیمی به آمریکا و اصولی که این کشور بر اساس آن بناشده دست به انتشار اسناد طبقه‌بندی شده می‌زد. دو نوع از میهن‌پرستی وجود دارد: یکی آن‌که تحت هر شرایطی به کشورت وفادار باشی و هیچ نپرسی، اما شکلی دیگر از میهن‌پرستی هم وجود دارد که من می‌خواستم در کاراکتر اسنودن در فیلم آن را به نمایش بگذارم.»

در سال ۱۹۹۱ «ساموئل هانتینگتون» در مجله «فارین افریز» مقاله‌ای تحت عنوان «رویارویی تمدن‌ها» نگاشت. خلاصه‌ی نوشته او این است که در کره زمین ۸ تمدن وجود دارد. ۴ تمدن آن سوخته و در حالت مرده به سر می‌برند و ۴ تمدن فعال و پویا وجود دارد. آن ۴ تمدن پویا عبارت‌اند از «تمدن ارتدکسی به رهبری روسیه، تمدن کنفوسیوسی به رهبری چین، تمدن اسلامی به رهبری ایران و تمدن غرب به رهبری آمریکا. حرف هانتینگتون این بود که اگر در آینده این سه تمدن را به عنوان رقیب تمدن غرب به رهبری آمریکا در نظر بگیریم، باید از هم اکنون تهاجمی در ابعاد مختلف (سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، سایبری و…) صورت داد تا دچار ضعف گردیده و در آینده توان مقابله با تمدن غرب را نداشته باشند. شبیه این سخن را ما در این فیلم از زبان خود اسنودن می‌شنویم. اسنودن در این فیلم چنین می‌گوید:

«ممکنه یه روزی روابط ما با چین تیره به شه و به هم به خوره. پس باید از همین الآن به سیستم‌های سایبری اون‌ها نفوذ کنیم.»

فیلم اسنودن علاوه بر روایت زندگی اسنودن و ماجرای افشای سندهای محرمانه، سعی در تعریف فصل جدیدی در مناسبات تمدنی دارد. فصل جدیدی به نام «جنگ‌های سایبری». تحولاتی در جهان رقم خورده است؛ مناسبات تمدنی تغییر کرده است. در این فیلم اهمیت فضای سایبری و نقش آن در قدرت جهانی فهمیده و درک می‌شود و هیچ‌گاه به سازوکارهای نظامی اشاره‌ای نمی‌شود.

اما نکته‌ی اصلی این است که چرا چنین فیلم سیاسیِ مهمی که در ظاهر به سیاست‌های ایالات متحده انتقاد می‌کند، جایزه‌ی بهترین مستند اسکار را می‌برد؟ با اینکه اولیور استون در فیلم خود به ظاهر به سیاست‌های ایالات متحده انتقاد می‌کند، اما استون در القاء غیرمستقیم سعی بر این دارد که مخاطب باور کند اگر ایالات متحده نباشد، نظم جهانی مختل. هرج‌ومرج به وجود خواهد آمد. در این فیلم حقیقت در مورد «ان اس ای» گفته می‌شود که تمام موبایل‌ها، ایمیل‌ها، پیام‌ها و اینترنت توسطان اس ای کنترل می‌شود، اما در ضمن بیان حقیقت، قدرت آمریکا نیز به تصویر کشیده می‌شود و این القاء صورت می‌گیرد که تنها آمریکاست که دارای این قدرت سایبری است و به مخیله کسی خطور نکند که به سیستم‌های ایالات متحده حمله سایبری کند. شبیه همان چیزی که در سریال ۲۴ القاء می‌شود. در فصل دوم، چهارم و هفتم سریال ۲۴ که در خصوص موضوع تروریسم ساخته شده است، القاء غیرمستقیم این است که مبادا حمله‌ی نظامی به آمریکا به مخیله‌ی تروریست‌ها خطور کند، چرا که آمریکا قدرت عظیمی در دفع تهدیدات تروریستی دارد و کسانی هستند (جک باور) که حاضرند تا پای جان از آمریکا دفاع کنند. حال معلوم می‌شود که چرا فیلم اسنودن که در ظاهر به سیاست‌های آمریکا انتقاد می‌کند، برنده جایزه بخش اسکار می‌شود. فیلم در ظاهر آمریکا را به چالش می‌کشد اما در پایان مخاطب می‌پذیرد که اگر آمریکا نباشد، اگر «ان اس ای» نباشد، امنیت سایبری برچیده می‌شود. فیلم اسنودن به کارگردانی اولیور استون فیلمی خوش‌ساخت اما سیاسی است. وجود کارگردانی که با ساخت فیلمی به اهمیت فضای سایبری و مناسبات تمدنی آن بپردازد، به شدت در سینمای ایران حس می‌شود.

ارسال شده توسط مصطفی هفتانی تاریخ