حضرت عباس دانش‌آموختۀ مکتب اهل بیت

نویسنده: فخری مرجانی

مقدمه

کربلا؛ اگرچه پاسداشت رشادت‌های امام حسین(علیه‌السلام) و یاران وفادارش در نجات دین و قرآن و انسانیت است، اگرچه برگرداندن سیره و روش پیغمبر به امت اسلام است؛ اما یک روی دیگر آن این است که عاشورا درس زندگی و آموختن در مکتب اهل بیت و دانش‌آموختگان این مکتب برای بشریت است.

امام حسین (علیه‌السلام) جان خود، اهل بیت و وفادارترین یارانش را در راه خدا نثار کرد تا دین را نجات دهد، تا انسانیت را نجات دهد، تا بشر را از سردرگمی‌ها و زنجیرهای بر پای عقل، نجات دهد؛ اما آن سوی میدان کسانی بودند که فریب زندگی، آن‌ها را به خود مشغول و دنیای مادی، شهوات و هواهای نفس، از خود بیخودشان کرده بود.

«با مداقّه، انسان احساس می‌کند که نهضت حسینی در واقع با دو نگاه قابل ملاحظه است، که هر دو هم درست است؛ اما مجموع دو نگاه، نشان‌دهنده‌ ابعاد عظیم این نهضت است. یک نگاه، حرکت ظاهری حسین‌بن‌علی است که حرکت علیه یک حکومت فاسد و منحرف و ظالم و سرکوبگر؛ یعنی حکومت یزید است؛ اما باطن این قضیه، حرکت بزرگ‌تری است که نگاه دوم، انسان را به آن می‌رساند؛ و آن حرکت علیه جهل و زبونی انسان است. در حقیقت، امام حسین اگرچه با یزید مبارزه می‌کند، اما مبارزه گسترده تاریخی وی با یزیدِ کوته‌عمرِ بی‌ارزش نیست؛ بلکه با جهل و پستی و گمراهی و زبونی و ذلّت انسان است. امام حسین با این‌ها مبارزه می‌کند.» (بیانات مقام معظم رهبری در خطبه نماز جمعه تهران، بیست‌وششم فررودین 1379)

حضرت عباس؛ علمدار عشق و بصیرت و ولایت

در جمع اهل بیت و یاران اباعبدالله الحسین(علیه‌السلام)؛ اباالفضل العباس(علیه‌السلام) قرار دارد؛ آخرین کسی که قبل از امام حسین(علیه‌السلام) به شهادت رسیده است.

«آنچه در کتاب‌ها و احادیث و رویات می‌خوانیم این است که اباالفضل العباس دو ویژگی بسیار برجسته دارد؛ یکی بصیرت و دیگری وفا. همه یاران اباعبدالله الحسین(علیه‌السلام) صاحبان بصیرت بودند؛ اما او بصیرت را در جایی نشان داد که برای دنیاپرستان جای تعجب است. قمر بنی‌هاشم مظهر تسلیم‌ناپذیری و عدم تزلزل است. و این را در عمل به خوبی نشان داد. در روز تاسوعا، وقتی فرصتی پیدا شد که او خود را از این بلا نجات دهد، به او پیشنهاد تسلیم و امان‌نامه دادند و گفتند ما تو را امان می‌دهیم؛ چنان برخورد جوانمردانه‌ای کرد که دشمن را پشیمان کرد. گفت: من از حسین جدا شوم؟! وای بر شما! اف بر شما و امان‌نامه شما!» (بیانات مقام معظم رهبری در خطبه نماز جمعه تهران، بیست‌وششم فررودین 1379)

همچنین در زیارت‌نامه‌ای که در ورود به حرم اباالفضل العباس خوانده می‌شود: «السلام علیک یا ایها العبد صالح المطیع» نیز واژه مطیع‌بودن ایشان ذکر شده است. یکی از امتیازاتی که خداوند به اباالفضل العباس عطا فرمود تا به این مقام رسید؛ اطاعت از ولایت و امامت پدر و برادرانش بود. رفتار اباالفضل العباس در سی‌وچهار سال زندگی در دفاع از حریم امام و امامت و خضوع در برابر ولایت الله و ولایت امام عـصر خـویش منبعث از ایمان باطنی و بصیرت دینی است. قوت ایمان و استواری در راه خدا یکی از بارزترین ویژگی‌های اباالفضل العباس است. آن مرد الهی که در دامان ایمان و مرکز تقوا پرورش یافته بود، چنان تقوا و ایـمان بـا روح و روان و تمام وجود او عجین شده بود که وی را به یکی از بزرگان تقوا و توحید مبدل ساخت.

ایشان از معدود غیرمعصومینی هستند که از معصوم برای ایشان زیارتنامه صادر شده است. از حضرت امام صادق(علیه‌السلام) زیارتنامه‌ای برای حضرت اباالفضل العباس روایت شده است. همچنین در زیارت ناحیه مقدسه در مورد ایشان به صورت اختصاصی بیانات بلندی وجود دارد و حضرت اباالفضل مورد مدح حضرات معصومین قرار گرفته‌اند و این به سبب غرق‌بودن حضرت عباس در معرفت به ولایت است.

اوج شخصیت حضرت اباالفضل العباس (علیه‌السلام) به دلیل بصیرت نافذ ایشان است؛ چرا که امام صادق(علیه‌السلام) وقتی می‌خواهد از عموی خویش یاد کند، با اینکه حضرت عباس فضیلت‌های بسیاری دارد، اما در مورد ایشان می‌فرماید: «كانَ عَمُّنَا العَبّاسُ نافِذَ البَصيرَةِ، صَلبَ الإِيمانِ، جاهَدَ مَعَ أبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام، وأَبلى بَلاءً حَسَنا، ومَضى شَهيدا.» عموي‌مان عباس(عليه‌السلام)، بصيرتى عميق و ايمانى استوار داشت و در كنار ابا عبداللّه الحسين (عليه‌السلام) جهاد كرد و مردانه جنگيد و شهيد شد. (محمّد محمّدی ری شهری، فرهنگ ‌نامه بصيرت، ص112.)

شناخت مقام و جایگاه حضرت عباس(علیه‌السلام) در میان شهدای کربلا سخت و دشوار است؛ اما می‌توان به این جمله امام حسین(ع) «الان انکسر ظهری و قلت حیلتی...» توجه و استناد کرد که چگونه با شهادت هفتاد تن از یاران و فرزندان، چنین جمله‌ای را به زبان نیاوردند و تنها با شهادت حضرت عباس(عليه‌السلام) چنین جمله‌ای بیان کردند.

نتیجه

کربلا؛ تقابل حق و باطل و بغض، تقابل نور و ظلمت، تقابل جوانمردی و ناجوانمردی است. مکتب امام حسین (علیه‌السلام) درس انسانیت و آزادگی است که نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران با بهره‌گیری و تکیه بر این مکتب، در تقابل حق و باطل، مقابل استکبار جهانی قرار گرفته است. حراست از پیام عاشورا و انتقال آن به نسل حاضر، بسیار ضروری به نظر می‌رسد که این پیام نباید محدود به محرم و صفر شود.

حضرت اباالفضل العباس (علیه‌السلام) با اوج وفاداری خود به امام حسین(عليه‌السلام) طریق روشن ولایتمداری را به همه مجاهدان اسلام نشان داد تا ما امروز در این سنگر از امام زمان خود و ولی فقیه تبعیت کنیم؛ چرا که دشمنان اسلام از ولایتمداری و حسینی‌بودن ما در هراس هستند و نمی‌خواهند این روحیه شیعه که همان عصیان‌گری ضد استکبار است برقرار باشد.

امروز با تبعیت از آن حضرت همه وظیفه داریم پشت سر ولایت با بصیرتی نافذ و هوشیاری واقعی حاضر باشیم و وظیفه ما استقامت در مسیر حق است که اگر در مقابل دشمن احساس ضعف نکنیم، به آرامش خواهیم رسید.