بهترین فرصت برای توبه و استغفار( ماه مبارک رمضان)

نهمین نقطه از نقاط آغاز، توبه و استغفار است. وقتی که انسان در اثر غفلت و نادانی و یا طغیان غرایز حیوانی و هوای نفسانی دچار گناه شد باید بی درنگ خود را در معرض رحمت الهی قرار دهد و از او آمرزش بخواهد و با آب توبه و استغفار دل و جان خویش را شستشو دهد ، که سهل انگاری و امروز و فردا کردن در امر توبه خود گناه دیگر و دلیل بر طغیان مضاعف است.
از قرآن کریم استفاده می شود که توبه به دو شرط پذیرفته می شود:
- اینکه گناه در اثر جهل و نادانی واقع شده باشد نه با انگیزه کفر و طغیان.
- آنکه انسان پس از ارتکاب جرم بلافاصله پشیمان شده وهر چه زودتر توبه کند.
خداوند در این مورد می فرماید:
اِنَّمَا التَّوبَةُ عَلَی اللهِ لِلَّذینَ یَعمَلَون السُّوءَ بِجَهالَةٍ ثُمَّ یَتُوبُونَ مِن قَریبٍ فَاؤُلئِکَ یَتُوبُ اللهُ عَلَیهِم وَ کانَ اللهُ عَلیماً حَکیماً وَ لَیسَتِ التَّوبَةُ لِلَّذینَ یَعمَلوُنَ السَّیِّئاتِ حَتّی اِذا حَضَرَ اَحَدَهُمُ المَوتُ قالَ اِنّی تُبتُ الانَ وَلاَ الَّذینَ یَمُوتُونَ وَهُم کُفّارٌ اُولئِکَ اَعتَدنا لَهُم عَذاباً اَلیماً.

تنها توبۀ کسانی نزد خدا شایسته پذیرفتن است که از روی نادانی مرتکب گناه می شوند و بزودی توبه می کنند، که خدا به سوی آنها بر می گردد [و مورد لطف خدا واقع می شوند] و خدا دانا و حکیم است. اما آنان که به اعمال ناشایسته تا دم مر گ ادامه می دهند و آنگاه توبه می کنند، و آنها که در حال کفر از دنیا می روند، توبه بشان پذیرفته نخواهد شد و ما برای آنان عذاب دردناکی آماده کرده ایم.
هان ای برادر و ای خواهر مسلمان! تا دیر نشده توبه کن که وقت تنگ است. ببینید خداوند تعالی با چه لحنی با بندگان خد سخن می گوید:

اَلَم یَأنِ لِلَّذینَ امَنُوا اَن تَخشَعَ قُلُوبُهِم لِذِکرِ اللهِ وَ مَا نَزَلَ مِنَ الحَقِّ؟...
آیا وقت آن نرسیده است که مؤمنان دلهایشان به یاد خدا خاشع گردد و خود در برابر قرآن خاضع شوند؟
تو که می گویی که فردا ، این بدان که به هر روزی که می آید زمان
آن درخت بد جوان تر می شود وین کننده پیر و مضطر می شود
او جوان تر می شود تو پیرتر زود باش و روزگار خود مبر
سال بیگه گشت و وقت کشت نه جز سیه رویی و فعل زشت نه
عمر ضایع سعی باطل راه دور نفس کاهل دل سیه جان ناصبور
موی بر سر همچو بر ف از بیم مر گ جمله اعضا لرز لرزان همچو برگ
بیخهای خوی بد محکم شده قوت بر کندن آن کم شده
کرم در بیخ درخت تن فتاد بایدش بر کند و بر آتش نهاد
هین و هین ای راهرو بیگاه شد آفتاب عمر سوی چاه شد
هین مگو فردا که فرداها گذشت تا بکلی نگذرد ایام کشت

سرانجام توبه نکردن واصرار بر گناه
کسانی که از گناه پشیمان نیستند و در توبه کردن امروز و فردا می کنند سرانجامِ نافرجامی در پیش دارند.

از امام صادق علیه السلام منقول است:
کانَ أبی علیه السلام یَقوُلُ ما مِن شَیءٍ أفسَدَ لِلقَلبِ مِن خَطیئَةٍ إنَّ القَلبَ لَیُواقِعُ الخَطیئَةَ فَما تَزالُ بِهِ حَتّی تَغلِبَ عَلَیهِ فَیُصَیِّرُ أعلاهُ أسفَلَهُ.
پدرم [امام باقر] علیه السلام بارها می فرمود: هیچ چیز برای قلب زیانبارتر از گناه نیست؛ چه آنکه قلب با گناه می آمیزد و بر گناه اصرار می ورزد تا آنکه گناه بر قلب چیره می شود و سرانجام آن را وارونه می کند.
یعنی قلبی که به حسب طبع اولی چهره اش رو به خدا است تغییر قیافه می دهد و چهره اش زمینی می شود و سخن حق و موعظه در آن تأثیر نمی کند. و این همان راهی است که به فرمودۀ قرآن کریم پایانش کفر و تکذیب آیات خدا و استهزای حقایق آسمانی خواهد بود، که می فرماید:
ثُمَّ کانَ عاقِبَةَ الَّذینَ اَساؤُا السُّوای اَن کَذَّبُوا بِایاتِ اللهِ وَ کانُوا بِها یَستَهزِؤُنَ.
پس آنها که بد کردند [و در ارتکاب گناه اصرار ورزیدند] دچار عاقبتی بدتر شدند [و آن اینکه:] آیات خدا را تکذیب کرده و آنها را به استهزاء گرفتند.
و نیز از امام صادق علیه اسلام نقل شده است:
یَقُولُ اللهُ تَعالی: إنَّ أدنی ما أصنَعُ بِالعَبدِ إذا اثَرَ شَهوَتَهُ عَلی طاعَتی أن اُحَرِّمَهُ لَذیذَ مُناجاتی.
خداوند تعالی می فرماید: هنگامی که بنده من خاهشهای نفسانی خویش را بر طاعت من ترجیح دهد، کمترین کیفری که در حق او روا میدارم آن است که او را از لذت مناجات خودم محروم می سازم.
و در حدیث دیگر آمده است که امام صادق علیه السلام فرمود:
إنَّ الرَّجُلَ یُذنِبُ الذَّنبَ فَیُحرَمُ صَلوةَ اللَّیلَ وَ إنَّ العَمَلَ السَّیِّئی أسرَعُ فی صاحِبِهِ مِنَ السِّکّینِ فِی اللَّحمِ.
بی تردید، کسی که مرتکب گناه می شود در اثر آن از نماز شب محروم می گردد و بی شک سرعت تأثیر کار بد [در جهت قطع برکات معنوی] بیشتر است از سرعت تأثیر کارد بُرنده در قطع گوشت.
خدا نکند که کار انسان بدانجا بکشد که مُهر غفلت بر دل و گوشش نهاده و پردۀ تاریکی و ضلالت برچشمش کشیده شود و مصداق آیه کریمۀ "خَتَمَ اللهُ عَلی قُلُوبِهِم وَعَلی سَمعِهِم وَ عَلی اَبصارِهِم غِشاوَةٌ " گردد.
حال که ضرر و خطر گناه از دیدگاه قرآن کریم و اولیای دین علیهم السلام روشن شد روا نیست که انسان خردمند در رفع آثار شوم آن از صفحۀ دل درنگ کند که تردید دراینکار از عادات سفیهان و نابخردان است، زیرا گناه سمّ مهلکی است که اگر در رفع آثار آن هر چه زودتر اقدام نشود دیگر راه نجاتی باقی نمی ماند.
مگرنه این است که مر گ بی خبر می آید و ناگهان گریبانگیر آدمی می شود و حتی مهلت نفس کشید ن به انسان نمی دهد؟ و به فرموده قرآن:
فَلا یَستَطیعُونَ تَوصِیَةً وَلا اِلی اَهلِهِم یَرجِعُونَ.
چنان بغتتاً بر سرشان بتازد که نه مجال وصیت بیابند و نه فرصت بازگشت به خانه و کاشانه پیدا کنند.
چنانکه به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید:
وَ اَنذِرهُم یَومَ الحَسرَةِ اِذ قُضِیَ الاَمرُوهُم فی غَفلَةٍ....
[ای پیامبر!] بیم ده آنان را از روز حسرت، آنگاه که کار از کار گذشته و آنها در غفلت اند....
آنگاه گویند:
.... یا لَیتَنا نُرَدُّ وَلا نُکَذِّبَ بِایاتِ رَبِّنا وَ نَکُونَ مِن المُؤمنینَ.
... ای کاش ما را به دنیا باز گردانند تا [با این تنبّه و بیداری که برای ما پدید آمده دیگر] آیات خدا را تکذیب نکنیم و حقیقتاً ایمان بیاوریم.
ولی چه فایده که پشیمانی سودی ندارد و این آرزو، عملی نخواهد بود.