تبیین انواع قدرت

قدرت به چه معناست ؟ و بر چند نوع است؟
در ابتدا باید بدانیم مفهوم «قدرت» به چه معناست؟
قدرت توان تحمیل اراده ی خود بر
۱)طبیعت
۲)دیگران
۳)و خود است. همه ی افراد از قدرت استفاده می‌کنند. در خانواده ، محل کار، اجتماع و ... قدرت به کار گرفته می‌شود. تنها شئون، ابزار، و نوع شکل آن تفاوت دارد.
قدرت را می‌توان از حیث کارکردی و ابزاری تقسیم بندی کرد. بر اساس تقسیم‌بندی «ژوزف نای»، یکی از نظریه پردازان مطرح دکترین قدرت نرم، قدرت بر دو نوع «قدرت سخت» Hard power و قدرت نرم Soft power تقسیم می‌شود.

۱)قدرت سخت:
همان طور که از اسم آن می توان دریافت، ناظر بر قدرت نظامی و توان نظامی است. بنابراین موضوعی به نام «خشونت» عنصر اساسی آن است. از طریق اعمال قدرت سخت است که شخص یا کشور خاصی را «مجبور» به انجام دادن کاری می‌کنند. بنابراین قدرت سخت، «قهری» و «اجبار‌آمیز» است. این نوع قدرت معمولا زمانی استفاده می‌شود که کشوری بخواهد کشور و سرزمینی دیگر را به تصرف خود در آورد.
۲)قدرت نرم:
که بیشتر ناظر بر ابعاد فرهنگی، روانی و اطلاعاتی است. تعبیری که رهبر انقلاب از این نوع قدرت داشته‌اند. اصطلاح «استعمار نو» بوده است. در این نوع قدرت، به جای تصرف و تسلط سرزمین‌ها و یا دولت‌‌ها، تصرف «ذهن» ‌ها و «قلب‌»ها مد نظر قرار می گیرد. و از این طریق، یعنی با تسلط بر ذهن و قلب افراد یک جامعه می‌توان آنان را به «اقناع» رساند. به سادگی روشن است که ابزارهای رسیدن به چنین هدفی در اولویت اول، رسانه های فرهنگی و اطلاعاتی است.
نکته مهم این است که در مقابل قدرت سخت می‌توان صلابت به خرج داد و مقابله به مثل کرد. اما در فرایند قدرت نرم از آنجا که فعالیت ها و عملکردهای آن به صورت غیر مستقیم و ناملموس است، انسان بدون آن که بداند تحت تاثیر قرار گرفته و به اصطلاح دچار «استحاله» شده و به عنصری در اختیار بیگانه تبدیل می‌شود.
مبرهن است که جامعه آماری برای به کارگیری چنین قدرتی با توجه به ویژگی های خاصی که اعضای جوان یک کشور دارند، در درجه ی اول معطوف به این قشر می باشد. و به همین علت رهبر انقلاب جوانان و دانشجویان را «افسران جنگ نرم» نامیدند.

تفاوت قدرت نرم و قدرت سخت
۱-حوزه تهديد نرم اجتماعي، فرهنگي و سياسي است، در حالي كه حوزه‌ تهديد سخت امنيتي و نظامي مي‌باشد؛
۲- تهديدهاي نرم پيچده و محصول پردازش ذهني نخبگان و بنابراين اندازه‌گيري آن مشكل است، در حالي كه تهديدهاي سخت؛ عيني، واقعي و محسوس است و مي‌توان آن را با ارائه برخي از معيارها اندازه‌گيري كرد؛
۳-روش اعمال تهديدهاي سخت، استفاده از زور و اجبار است، در حالي كه در نرم ، از روش القاء و اقناع بهره‌گيري مي‌شود. و تصرف و اشغال سرزمين است در حالي كه در تهديد نرم ، هدف تاثير‌گذاري بر انتخاب‌ها، فرآيند تصميم‌گيري و الگوهاي رفتاري حريف و در نهايت سلب هويت‌هاي فرهنگي است؛
۴-مفهوم امنيت در رويكردهاي نرم شامل امنيت ارزش‌ها و هويت‌هاي اجتماعي مي‌شود، در حالي كه اين مفهوم در رويكردهاي سخت به معناي نبود تهديد خارجي تلقي مي‌گردد.
۵-تهديدهاي سخت، محسوس و همراه با واكنش برانگيختن است، در حالي كه تهديدهاي نرم به دليل ماهيت غير عيني و محسوس آن، اغلب فاقد عكس‌العمل است.
۶-مرجع امنيت در حوزه تهديدهاي سخت، به طور عمده دولت‌ها هستند، در حالي كه مرجع امنيت در تهديدهاي نرم محيط فروملي و فراملي (هويت‌هاي فروملي و جهاني) است؛
۷-كاربرد تهديد سخت در رويكرد امنيتي جديد عمدتاً مترادف با فروپاشي نظام‌هاي سياسي- امنيتي مخالف يا معارض است، در حالي كه كاربرد تهديد نرم در رويكردهاي امنيتي جديد عليه نظام‌هاي سياسي مخالف يا معارض، مترادف با فرهنگ‌سازي و نهادسازي در چارچوب انديشه و الگوهاي رفتاري نظام‌هاي ليبرال و دموكراسي تلقي مي‌شود.

اهداف جنگ نرم

۱- استحاله فرهنگی در جهت تأثیرگذاری شدید بر افكار عمومی جامعه مورد هدف با ابزار خبر و اطلاع رسانی هدفمند و كنترل شده كه نظام سلطه همواره از این روش برای پیشبرد اهداف خود سود جسته است.
۲- استحاله سیاسی به منظور ناكارآمد جلوه دادن نظام مورد هدف و تخریب و سیاه نمایی اركان آن نظام.
۳- ایجاد رعب و وحشت از مسائلی همچون فقر، جنگ یا قدرت خارجی سركوبگر و پس از آن دعوت به تسلیم از راه پخش شایعات و دامن زدن به آن برای ایجاد جو بی اعتمادی و ناامنی روانی.
۴- اختلاف افكنی در صفوف مردم و برانگیختن اختلاف میان مقام های نظامی و سیاسی كشور مورد نظر در راستای تجزیه سیاسی كشور.
۵- ترویج روحیه یاس و ناامیدی به جای نشاط اجتماعی و احساس بالندگی از پیشرفت های كشور.
۶- بی تفاوت كردن نسل جوان به مسائل مهم كشور.
۷- كاهش روحیه و كارآیی در میان نظامیان و ایجاد اختلاف میان شاخه های مختلف نظامی و امنیتی.
۸- ایجاد اختلاف در سامانه های كنترلی و ارتباطی كشور هدف.
۹- تبلیغات سیاه (با هدف براندازی و آشوب) به وسیله شایعه پراكنی، پخش تصاویر مستهجن، جوسازی از راه پخش شب نامه ها و...
۱۰- تقویت نارضایتی های ملت به دلیل مسائل مذهبی، قومی، سیاسی و اجتماعی نسبت به دولت خود به طوری كه در مواقع حساس این نارضایتی ها زمینه تجزیه كشور را فراهم كند.
۱۱- تلاش برای بحرانی و حاد نشان دادن اوضاع كشور از راه ارائه اخبار نادرست و نیز تحلیل های نادرست و اغراق آمیز.

جنگ نرم به ابزارها و امکاناتی نیازدارد تا بتواند به اهداف خود جامه عمل بپوشاند.

ابزارهای جنگ نرم

جنگ نرم با پشتوانه قدرت نرم انجام می گیرد. بنابراین تمامی ابزارهای حامل قدرت نرم را باید به عنوان ابزارهای جنگ نرم مورد توجه و شناسایی قرار داد. این ابزارها انتقال دهنده پیام ها با اهداف خاص هستند. در عصر ارتباطات با تنوع ابزاری برای انتقال پیام از یك نقطه به نقطه دیگر هستیم. رسانه ها شامل رادیو، تلویزیون و مطبوعات، عرصه های هنر شامل سینما، تئاتر، نقاشی، گرافیك و موسیقی، انواع سازمان های مردم نهاد و شبكه های انسانی در زمره ابزار جنگ نرم به شمار می‏آیند.

با توجه به اینكه در جنگ نرم از ابزار مختلفی استفاده می شود می توان گفت كه به همان نسبت نیز گروه های مختلفی را مورد هدف و مبارزه قرار می دهد.

چه افراد و تشكل‏هایی هدف جنگ نرم هستند؟

همه افراد جامعه می‏توانند بخش های مشخصی باشند كه مورد نظر راه اندازان جنگ نرم قرار گرفته اند و البته این موضوع وابسته به هدفی است كه بانی جنگ نرم آن را دنبال می كند. اقشار مورد نظر بانیان جنگ نرم بستگی به هدف آنها دارد كه میان مدت است یا عمومی و با توجه به هدف اقشار را تحت نظر می گیرند اما در حالت كلی می توان گفت كه گروه های هدف در جنگ نرم، رهبران، نخبگان و توده های مردم هستند. نخبگان نیروهای میانی را تشكیل می دهند و می توانند به عنوان تصمیم گیران و تصمیم سازان یك حكومت مطرح باشند. نخبگان جامعه مدنی مانند رهبران احزاب و... هم با آشفتگی ذهنی خود، می توانند ترس را به ذهن مردم انتقال دهند، وحشت ایجاد كنند و روحیه ملت را درهم بشكنند.

در بعضی موارد برای رسیدن به اهداف مورد نظر خود گروه ها و اشخاص خاص و تأثیرگذار را مورد هدف قرار می دهند و از آن گروه یا فرد برای رسیدن به اهداف خود استفاده می كنند. مانند استفاده از قومیت های مختلف یا خواص و نخبگان فرهنگی وعلمی.
با توجه به اینكه در جنگ نرم از ابزارهای رسانه ای، فرهنگی و علمی استفاده می شود پوشش آن برای طبقات مختلف بیشتر و متفاوت تر است. جنگ رسانه ای می تواند توده های مردم را تحت تأثیر قرار بدهد و به همین شكل در جنگ علمی نخبگان را مورد هدف قرار دهد. افراد مورد نظر جنگ های نرم وابسته به هدف جنگ های نرم نیستند بلكه به دلیل اینكه در جنگ نرم ابزارهای مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد در نتیجه افراد بیشتری درگیر می شوند اما در جنگ سخت كه تنها ابزار مورد استفاده ابزار نظامی است تنها گروه های نظامی (و در موارد معدودی غیر نظامیان) در طرف مقابله قرارمی گیرند.

در جنگ نرم علاوه بر استفاده از ابزارهای رسانه های، فرهنگی و علمی برای نفوذ در طبقات و اقشار مختلف از تاکتیک های متنوعی مختلفی استفاده می شود.

برخی راه‏ های مقابله با جنگ نرم

۱. گسترش دامنه و شمول فعالیت‏های فرهنگی.
۲. افزایش محصولات فرهنگی تأثیرگذار بر جامعه و جوانان.
۳. ایجاد راه‏های مشروع برای ارضاء نیازهای مردم.
۴. استفاده از دیپلماسی عمومی.
۵. استفاده از راهبردهای ویژه در مورد اقوام و اقلیت‏ها: اقلیت‏های جامعه اغلب به سبب داشتن احساس نابرابری، مستعد مخالفت‏ورزی علیه نظام حاكم هستند و دشمنان فرامنطقه ای یكی از میدان های فعالیت خود را در كشورهایی كه دارای تنوع قومیت هاست، قرار می دهند. اما زمانی كه نظام مستقر با انجام راهبردهای مناسب در مناطق محروم و دور از مركز و اختصاص بودجه های لازم در قالب طرح های توسعه همه جانبه خصوصا طرح های اشتغال زا و به كارگیری مدیریت های توانمند در این مناطق و با روحیه جهادی و بسیجی مشغول خدمت به مردم شدند، می توانند آن احساس را كم كنند یا از میان بردارند.
۶. عملیات روانی متقابل: در مقابله با جنگ نرم نبایستی منفعلانه عمل كرد. عاملان تهدید نرم از انواع تبلیغات، فنون مجاب سازی روش های نفوذ اجتماعی و عملیات روانی به منزله روش های تغییر نگرش ها، باورها و ارزش های جامعه هدف استفاده می كنند. انجام تبلیغات هوشمندانه، سریع با قدرت منطق و اندیشه و احاطه ذهنی بر مخاطبان جنگ نرم می تواند یكی از روش‏های مقابله باشد.

سابقه جنگ نرم عليه مكتب تشيع به صدر اسلام باز می‌گردد
به باور حجت‌الاسلام و المسلمين نيكخواه، جنگ نرم عليه مكتب تشيع پديده نوظهوری نيست و از زمان صدر اسلام و پس از پيامبر اكرم(ص) آغاز شده است.

حجت‌الاسلام و المسلمين «نيكخواه» مدرس حوزه و دانشگاه، پيرامون جنگ نرم وهابيت، به تاريخی بودن اين جنگ عليه تشيع اشاره كرد و گفت: از زمان صدر اسلام و پس از پيامبر اكرم(ص) جنگ نرم عليه تشيع وجود داشته و مسائلی مثل جعل حديث، منع از كتابت حديث و حسبنا كتاب الله، از مواردی است كه می‌توان از آن‌ها به عنوان مصاديق اين جنگ نرم نام برد.
جنگ نرم، تبليغات و برنامه‌ريزی‌ است كه دشمن پس از ناكامی در استفاده از سلاح و جنگ، برای مقابله با اسلام و مسلمين و آموزه‌های دينی به كار می‌برد.
نكته‌ای كه بايد در ابتدا به آن توجه داشت اين است كه ما مسلمانان معتقد هستيم، مذهب تشيع مترقی‌ترين و جامع‌ترين مذهب است و اين چيزی است كه حتی علمای اهل‌ سنت و برخی وهابی‌ها نيز به آن اعتراف می‌كنند كه شيعه حرف برای گفتن دارد، شيعه غنی است و مكتبی است كه استدلالی و برهانی است.
وی ادامه داد: شما نگاه بكنيد مثلاً در مورد مسيحيت، صريح قرآن دلالت دارد كه اعتقاد به كشته شدن و به صليب كشيده شدن حضرت مسيح، يك خيال اشتباه است، در حالی كه بسياری از مسيحيان به اين، اعتقاد دارند يا برای حضرت عيسی معتقد به الوهيت هستند. مذهب تشيع چون برگرفته از مكتب اهل ‌بيت(ع) است و انحرافی در مكتب اهل بيت(ع) نيست، ما به اين معتقد هستيم كه انحراف در آن وجود ندارد.
اين مدرس حوزه، در راستای معرفی وهابيت اظهار كرد: در يك جمع‌بندی از عقايد و افكار وهابيت، می‌توان گفت وهابيت تفكری است كه بسياری از مسائل دينی مثل شفاعت، توسل، زيارت قبور و امثال اين‌ها را يا شرك می‌داند، يا بدعت، يا اموری كه منتهی به شرك و بدعت می‌‌شود.
اگر نگاهی به تاريخچه تبليغات و جنگ نرم دشمنان عليه اسلام داشته باشيم، اين امر تازگی ندارد و تاريخ اسلام و تشيع پر است از اين‌گونه برنامه‌ها و هجمه‌های تبليغاتی. اين فعاليت‌ها از زمان صدر اسلام و پس از پيامبر(ص) وجود داشته است؛ حكومت معاويه، بنی اميه و عباسيان هم، به نوعی، جنگ‌های نرمی را عليه ائمه معصومين(ع) و مكتب تشيع داشته‌اند. مسائلی مثل جعل حديث، منع از كتابت حديث و حسبنا كتاب الله، از مواردی است كه می‌توان از آن‌ها به عنوان مصاديق جنگ نرم ياد كرد.
حجت‌الاسلام نيكخواه فعاليت‌های وهابيت عليه تشيع و انقلاب را به دو دسته فعاليت‌های عملی و نظری تقسيم كرد.
وی در خصوص شيوه‌های عملی وهابی‌ها عنوان كرد: اگر نگاهی به بعد از انقلاب داشته باشيم، می‌توانيم بگوئيم جريان‌هايی كه بعد از انقلاب ظهور كردند، مثل القاعده، طالبان و سپاه صحابه، ظهور همه اين‌ها پس از انقلاب و با هدف مقابله با نظام جمهوری اسلامی و محدود كردن گسترش آن در ساير مناطق بوده است. فعاليت‌های عمده ديگری كه از سوی وهابی‌ها انجام می‌شود، ساختن مدارس، مساجد، دانشگاه‌ها و اعزام مبلغ به مناطق مختلف دنياست.
اين مدرس دانشگاه در خصوص اعزام مبلغ از سوی وهابی‌ها به ساير مناطق يادآوری كرد: گزارش يكی از مراكز پژوهشی می‌گويد كه به واسطه اعزام مبلغ و تبليغ در ايتاليا، ۵۰۰ هزار نفر وهابی شده‌اند، يا در آمريكای لاتين، بيش از ۴ ميليون نفر تحت تأثير افكار وهابيت قرار گرفته‌اند. يا در دانشگاه‌هايی كه در مناطق سنی‌نشين كشور هست، وهابی‌ها در كنار خوابگاه دانشجويان، حجره ساخته‌اند و دانشجويان را سمپاشی فكری می‌كنند.
اين محقق به فعاليت‌های جريان وهابيت در حوزه نظر هم توجه كرد و افزود: در مورد شيوه‌های نظری، نوشتن كتاب عليه شيعه و انتشار آن در حجم وسيع و در قالب‌های مختلف به صورت چاپی و اسكن شده برای موبايل و ديجيتال در فضای مجازی، يكی از كارهای اصلی وهابی‌هاست. بر اساس گزارش يكی از مراكز پژوهشی، وهابی‌ها تنها در بوسنی و هرزگوين بيش از ۳۰۰ هزار جلد كتاب كه غالباً ضد شيعه بوده، توزيع كرده بودند.
حجت‌الاسلام نيكخواه در پايان، در مورد فعاليت در فضای مجازی صحبت كرد و بيان كرد: جريان وهابيت، سايت‌ها و وبلاگ‌های متعددی ايجاد كرده است كه جديدترين آمار حكايت از اين دارد كه بيش از ۴۰ هزار سايت و وبلاگ عليه شيعه فعاليت می‌كند، اما متأسفانه سايت‌ها و وبلاگ‌های ما به ۵ هزار هم نمی‌رسد.

در کتاب حجت‌الاسلام والمسلمین حسین جوشقانی مدرس حوزه علمیه با عنوان «جنگ نرم از دیدگاه قرآن» بر اهمیت ایمان و اعتقاد به باورهای دینی برای مقابله با جنگ نرم تاکید شده و آمده است که هرگاه پایبندی فکری قلبی و عملی آحاد جامعه و امت به باورهای دینی محکم باشد هیچ قدرتی از قدرت‌های سخت و نرم شیاطین جن و انس این امت را نمی‌تواند زمین‌گیر کند و هرگاه روحیه فداکاری، ایثار، جهاد و شهادت‌طلبی و بذل جان، مال و آبرو برای یک ملت افتخار باشد هیچ قدرتی به حصن حصین این امت پولادین نفوذ کند. خطر جدی وقتی است که دشمن بتواند با راهبرد تهدید (عملی و انفعالی) تبلیغ (اسلام‌هراسی، دین‌هراسی، ایران‌هراسی) ایجاد اختلاف و تفرقه (شیعه و سنی، چپ و راست، مذهبی و غیرمذهبی) تضعیف، تخریب (اخلاقی و ترویج فساد)، تحریف باورها و اعتقادات و با شیوه و روش القای شبهات و ترویج شهوات بر این باورهای اساسی خدشه‌ای وارد کند و این قدرت‌های نرم را از درون متزلزل نماید.

مقام معظم رهبری در رابطه با جنگ نرم می‌فرمایند:
در جنگ نرم، همان اهداف جنگ سخت دنبال می‌شود اما به صورتی فراگیرتر و عمیق‌تر.

منابع:جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام/باشگاه خبرنگاران جوان/ABNA/خبرگزاری بین المللی قرآن/بصیرت/ویکی پدیا/قدس آنلاین/پرتال جامع علون انسان