زنان در حكومت حضرت مهدی ( عجل الله تعالی فرجه الشریف)

بسم الله الرحمن الرحیم
زنان در حكومت حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
در دوران سخت غيبت صغري، روزهايي كه شيعيان پس از دويست و شصت سال با يك آزمايش بزرگ رو به رو بودند و مي‌بايست به غيبت امام عادت مي‌كردند، يك زن به عنوان مفزع و پناه معرفي مي‌شود و آن مادر بزرگوار امام حسن عسكري (علیه السلام) است. در اين دوره، اگر چه امام هادي (علیه السلام) و امام حسن عسكري (علیه السلام) زمينه غيبت را از پيش فراهم كرده بودند و شخصيت‌هاي مورد اعتمادي همانند عثمان بن سعيد عمري و پسرش محمد بن عثمان را به عنوان وكيل معرفي كرده بودند، به دلايلي از موقعيت مادر امام حسن عسكري (علیه السلام)، - معروف به جده- استفاده شد و وي به پناه شيعه معروف گرديد. از گفتگوي احمد بن ابراهيم با حكيمه -‌دختر امام جواد (علیه السلام)- بر مي‌آيد كه پس از گذشت دو سال از رحلت امام حسن عسكري (علیه السلام) همچنان بسياري از كارها به دست مادر بزرگوار امام حسن عسكري (علیه السلام) انجام شده است،
ولي در حقيقت از سوي حضرت حجة بن الحسن‌(علیه السلام) و به فرمان آن حضرت بوده است.
شيخ صدوق(ع) از احمد بن ابراهيم نقل كرده است كه در سال 262 بر حكيمه - دختر امام جواد (علیه السلام)- وارد شدم و از پس پرده با وي سخن گفتم و از او درباره اعتقادش به امامان پرسيدم. او همه آن‌ها را يكايك شمرد و آن‌گاه حجة بن الحسن بن علي را نيز نام برد... . از او پرسيدم: اين فرزند كجاست؟ گفت: در پس پرده غيب است. گفتم: پس شيعه به چه كسي پناه ببرد؟ گفت: به جدّه، مادر امام حسن عسكري (علیه السلام).؛ سپس افزود: اين دستور از سوي امام حسن عسكري و به پيروي از امام حسين (علیه السلام) صورت گرفته است؛ زيرا امام حسين (علیه السلام) در ظاهر براي حفظ جان فرزندش امام سجاد به خواهرش زينب كبري (سلام الله علیها) وصيت كرد و در نتيجه، تا مدتي هر آنچه از امام زين‌ العابدين‌(علیه السلام) صادر مي‌گرديد، به حضرت زينب (سلام الله علیها) نسبت داده مي‌شد تا امر پنهان باشد[1]و حساسيت‌ها نسبت به امام سجاد‌(علیه السلام) كم‌تر شود. اين امتياز براي جدّه باقي بود تا آن‌كه كساني مانند عثمان بن سعد و ديگر سفرا و نايبان خاص امام‌زمان (علیه السلام) در بين شيعيان شناخته شدند و منزلت يافتند.
پس از شهادت امام عسكري (علیه السلام) يك بانو نظر دستگاه خلافت بني عباس را نسبت به تعقيب امام زمان تغيير داد. نوشته‌اند پس از گزارش جعفر كذّاب به اين‌كه در خانه امام حسن عسكري (علیه السلام) فرزند خردسالي از آن حضرت باقي مانده است، آن‌ها به خانه امام هجوم بردند و پس از دستگيري صيقل (يكي از كنيزان امام) فرزند خردسال را از او مطالبه كردند. او نخست انكار كرد و آن‌گاه براي اين‌كه موضوع براي آن‌ها پوشيده بماند، گفت: من حامله هستم؛ از اين رو، آن كنيز را به دست أبي الشوارب، قاضي وقت، سپردند تا از او مراقبت كند. در مدتي كه صيقل زير نظر قاضي نگهداري مي‌شد، دستگاه خلافت با مرگ عبيد بن خاقاني و شورش صاحب الزنج رو به رو شد و صيقل از وضعيت آشفته سود جست و فرار كرد.[2]
.

نقش زنان در حكومت امام زمان (علیه السلام)
حال سزاوار است بدانيم زنان در حكومت قائم آل محمد (علیه السلام) چه مي‌كنند، چه كساني هستند، چند نفرند، از كجا مي‌آيند و چه مسئوليتي بر عهده دارند. بر اساس برخي روايات، حضور و نقش اين زنان از نظر زمان و موقعيت، چهار گونه است:
الف- حضور پنجاه زن در بين ياران امام(علیه السلام)
اولين گروه از زناني كه به محضر امام زمان مي‌شتابند، آنهايند كه در آن ايام مي‌زيسته‌اند و همانند ديگر ياران امام (علیه السلام) به هنگام ظهور در حرم امن الهي به خدمت امام (علیه السلام) مي‌رسند. در اين باره دو روايت وجود دارد:
روايت اول: امّ سلمه ضمن حديثي درباره علايم ظهور، از پيامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) روايت كرده است كه فرمود: يعوذ عائذ من الحرم فيجتمع الناس اليه كالطير الوارده المتفرقه حتي يجتمع اليه ثلاث مأة و اربعة عشر رجلاً فيه نسوة فيظهر علي كل جبار و ابن جبار... [3]
در آن هنگام پناهنده‌اي به حرم امن الهي پناه مي‌آورد و مردم همانند كبوتراني كه از چهار سو به يك جهت هجوم مي‌برند، به سوي او جمع مي‌شوند تا اين‌كه در نزد آن حضرت سيصد و چهارده نفر گرد مي‌آيند كه برخي از آنان زن مي‌باشند، و بر هر جبار و جبار‌زاده‌اي پيروز مي‌شود. [4]
روايت دوم: جابر بن يزيد جعفي، ضمن حديث مفصلي از امام باقر (ع) در بيان برخي نشانه‌هاي ظهور آورده است: و يجيئ و الله ثلاث مأة و بضعة عشر رجلاً فيهم خمسون امراة يجتمعون بمكة علي غير ميعاد قزعاً كقزع الحزيف يتبع بعضهم و هي الاية التي قال الله: اينما تكونوا يأت بكم الله جميعاً ان الله عل كل شئ قدير...[5]
به خدا سوگند، سيصد و سيزده نفر مي‌آيند كه پنجاه نفر از اين عده زن هستند كه بدون هيچ قرار قبلي در مكه كنار يكديگر جمع خواهند شد؛ اين است معناي آ ية شريفه: "هر جا باشيد خداوند همه شما را حاضر مي‌كند. زيرا او بر هر كاري توانا است."

پنجاه زن از سيصد و سيزده نفر!
نكته شگفت دراين دو روايت اين است كه مي‌فرمايد سيصد و سيزده مرد گرد مي‌آيند كه پنجاه نفر ايشان زن هستند!
دوم آن‌كه: در روايتي كه نام ياران بر شمرده شده است، نام هيچ زني وجود ندارد.[6]
در پاسخ اين شبهه مي‌توان گفت: اين چند نفر در زمره همان سيصد و سيزده نفر هستند؛ زيرا اولاً: امام (علیه السلام) مي‌فرمايد: فيهم؛ يعني دراين عده، پنجاه زن وجود دارند.
ثانياً: شايد تعبير به «مردان» بدين سبب باشد كه بيشتر اين افراد مرد هستند و اين كلمه از باب فزوني عدد مردان است.
سوم: اگر مقصود همراهي خارج از اين عده بود، امام مي‌فرمود: معهمنه اين‌كه بفرمايد «فيهم »؛ زيرا اين سيصد و سيزده نفر مانند عدد اصحاب بدر شمرده شده‌اند و همه، ياران و فرماندهان عالي رتبه و از نظر مقام و قدرت در حد بسيار بالايي هستند كه برخي با ابر جا به جا مي‌شوند، و اين‌ها بدون شك با ساير مردم آن زمان فرق بسيار دارند؛ بنا بر اين، اگر بگوييم آن‌ها جزو همان سيصد و سيزده نفر هستند، داراي رتبه و موقعيت ويژه مي‌باشند و اگر در زمره ياران ديگر حضرت باشند، از امتياز كم‌تري برخوردارند.
ب- زنان آسماني
دسته دوم، چهار صد بانوي برگزيده هستند كه خداوند براي حكومت جهاني حضرت ولي عصر(علیه السلام) در آسمان ذخيره كرده است و با ظهور آن حضرت به همراه حضرت عيسي(علیه السلام) به زمين مي‌آيند.
ابوهريره از پيامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) روايت كرده است: ينزل عيسي بن مريم علي ثمان ماة رجل و اربع مائة
امرأة خيار من علي الارض و أصلح من مضي [7]
عيسي بن مريم به همراه هشتصد مرد و چهار صد زن از بهترين و شايسته ترين افراد روي زمين فرود خواهد آمد.
در اين‌كه اين زنان از امت‌هاي پيشين هستند يا از امت اسلامي زمان پيامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) و معصومين (علیه السلام) و يا از دوران‌هاي مختلف، و نيز اين‌كه از چه زمان و به چه علت به آسمان برده شده‌اند و براي عهده‌داري منصبي در حكومت حضرت مي‌آيند يا براي مسايل ديگر، پرسش‌هايي است كه اين حديث دربارة آن‌ها چيزي نمي‌گويد.

ج. رجعت زنان
سومين گروه از ياران حضرت بقية ‌الله ‌(ع) زناني هستند كه خداوند به بركت ظهور امام زمان آن‌ها را زنده كرده و به دنيا باز مي‌گرداند. اين گروه دو دسته‌اند: برخي با نام و نشان از زنده شدنشان خبر داده شده و برخي ديگر فقط از آمدنشان سخن به ميان آمده است.
پيش از ادامه بحث، به عقيده شيعه دربارة رجعت مي‌پردازيم.
يكي از عقايد مسلّم شيعه اين است كه همزمان با ظهور مهدي آل محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) برخي پيامبران مانند پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله وسلم) و معصومين مانند امير مؤمنان(علیه السلام ) و امام حسين (علیه السلام) و برخي از مؤمنان حقيقي و پيروان اهل بيت(علیه السلام) به اذن پروردگار زنده خواهند شد و بار ديگر به دنيا باز مي‌گردند. اين گونه بازگشت نه تنها غير ممكن نيست، بلكه از ديدگاه قرآن كريم امري مسلم است. درسوره بقره مي‌خوانيم: «آيا نديدي جمعيتي را كه از ترس مرگ از خانه‌هاي خود فرار كردند و آنان هزاران نفر بودند؟! خداوند به آن‌ها گفت بميريد؛ سپس خدا آن‌ها را زنده كرد و ماجراي زندگي دوباره آن‌ها را درس عبرتي براي آيندگان قرار داد... .» [8
همچنين قرآن كريم در آيه‌اي ديگر مي‌فرمايد: «يا همانند كسي كه از كنار يك آبادي ويران شده عبور كرد، در حالي كه ديوارهاي آن به روي سقف‌ها فرو ريخته بود و اجساد و استخوان‌هاي آن در هر سو پراكنده بود. ]او با خود[ گفت: چگونه خداوند آن‌ها را پس از مرگ زنده مي‌كند؟! در اين هنگام خدا او را يكصد سال ميراند، سپس زنده كرد و به او گفت: چه قدر درنگ كردي؟ گفت: يك روز يا بخشي از يك روز. فرمود: نه، بلكه يكصد سال درنگ كردي. نگاه كن به غذا و نوشيدني خود كه همراه داشتي و ]باگذشت سالها[ هيچ گونه تغيير نيافته است؛ ولي به الاغ خود نگاه كن كه چگونه از هم متلاشي شده است. اين زنده شدن تو پس از مرگ، هم براي اطمينان خاطر تو است و هم براي اين‌كه تو را نشانه براي مردم قرار دهيم. اكنون به استخوان‌هاي مركب خود نگاه كن كه چگونه آن‌ها را برداشته، به هم پيوند مي‌دهيم و گوشت بر آن مي‌رويانيم. هنگامي كه اين حقايق بر او آ شكار شد، گفت: مي‌دانم خدا برهر كاري تواناست.» [9]
سيد مرتضي علم الهدي در اين باره مي‌نويسد:علت اين‌كه شيعه عقيده دارد خداوند در زمان ظهور امام زمان (علیه

) برخي مردگان را زنده مي‌گرداند، اين است كه به ثواب ياري امام زمان نايل شوند و دولت حق آل محمد را كه در انتظار آن بوده‌اند، از نزديك شاهد باشند و انتقام عده‌اي از ظالمان را با چشم ببينند و از ظهور حق و اعتلاي كلمه توحيد لذت ببرند.[10]
در منابع معتبر اسلامي نام سيزده زن ياد مي‌شود كه به هنگام ظهور قائم آل محمد (علیه السلام) زنده خواهند شد و در لشكر امام زمان به مداواي مجروحان جنگي و سرپرستي بيماران خواهند پرداخت.
طبري در دلائل الامامة، از مفضل بن عمر نقل كرده كه امام صادق فرمود: همراه قائم آل محمد (علیه السلام) سيزده زن خواهند بود. گفتم: آن‌ها را براي چه كاري مي‌خواهد؟
فرمود: به مداواي مجروحان پرداخته، سرپرستي بيماران را بر عهده خواهند گرفت. عرض كردم: نام آن‌ها را بفرماييد.
فرمود: قنواء، دختر رشيد هجري، ام ايمن، حبابه و البيه، سميه مادر عمار ياسر، زبيده ام خالد احمسيه، ام سعيد حنفيه، صيانه ماشطه، و ام خالد جهنيه. [11]
صيانه ماشطه در زمان حضرت موسي مي‌زيسته است و مادر عمار ياسر در ابتداي بعثت به شهادت رسيد. حبابه در زمان علي (علیه السلام) و قنواء در زمان امام حسن و امام حسين(علیه السلام) و بقيه در زمان‌هاي ديگر زندگي مي‌كرده‌اند.
اين گروه سيزده نفري رجعت خواهند كرد و خداوند براي قدرداني از آن‌ها، به بركت امام زمان آن‌ها را زنده خواهد كرد.
در اين روايت، امام صادق(علیه السلام) از آن سيزده زن،تنها نام نه نفر را ياد مي‌كند. در كتاب خصايص فاطمي [12] به نام نسيبه، دختر كعب مازينه، و در كتاب منتخب البصائر به نام وتيره و احبشيه اشاره شده است. [13]
جز اين سه نفر، نام ديگري به ميان نيامده است.

پی نوشت ها:
[1]کمال الدين، ج 2،ص 507 ؛ الغيبة، شيخ طوسي، ص 138 .
[2]همان، ص 476
[3]مجمع الزوائد، ج 7، ص 315 ؛ معجم احاديث الامام المهدي، ج1، ص 500 .
[4] همان..
[5]بحار الانوار، ج 52،ص 223 .
[6]دلائل الامامة، ص314 .
[7]معجم الامام المهدي، ج 1، ص534 ؛ به نقل از فردوس الاخبار، ج 5، ص 515 .
[8]سوره بقره، آيه 243 .
[9]سوره بقره، آية 259 .
[10]سفينة البحار، ج1، ص 511 .
[11]دلائل الامامة، ص 260 .
[12]رياحين الشريعه، ج 5، ص41 : به نقل از خصايص فاطميه.
[13]چشم اندازي از حکومت مهدي(، ص 74 : به نقل از بيان الائمه، ج3، ص 338 .

گردآورنده: واحد تحقیق و پژوهش موسسه فرهنگی قرآن و عترت اسوه تهران
منبع: زنان در حكومت امام زمان (عج) - طبسی،محمد جواد – بنیاد فرهنگی حضرت مهدی (عج)