مقایسه ممنوع

بسم الله الرحمن الرحیم
مقایسه ممنوع

براي مقابله باپيامدهاي منفي مقايسه صعودي مي توان از روشهاي سه گانه مديريت انديشه، مديريت هيجان و مديريت رفتار استفاده کرد . علت عمده مقايسه صعودي ، يله و رهابودن اين جنبه هاي سه گانه است و کساني دچار مقايسه صعودي ميشوند که تسلطي برخود ندارند و جنبه هاي مختلف آنها تحت برنامه صحيح و منطقي ، مديريت نميشود براي اصلاح اين امر بايد برخود و جنبه هاي سه گانه آن ، مسلط شد و آنها را تحت مديريت عقلاني قرار داد . اين همان موضوعي است که در اسلام تحت عنوان ( تسلط بر هواي نفس ) بحث ميشود نفس يا ( خود ) انسان ميان دو نيروي هوا و عقل قرار دارد و هر کدام پيروز شوند مديريت نفس را بر عهده ميگيرند اگر هوا پيروز شود. تمام جنبه هاي انسان تحت مديريت او قرار ميگيرد انسان را بر اساس هوا مي انديشد ، احساس و رفتار ميکند . اگر عقل پيروز شود ، انديشه ، عاطفه و رفتار خردمندانه بروز ميکند .
مديريت عقلاني : ( مديريتي منطبق با واقعيت هاي هستي و قوانين آفرينش ) براي اصلاح وضعيت بايد انديشه ، رفتار و هيجان را با معيار هاي عقل تنظيم کرد تا به يک زندگي توام با آسايش رواني ، شادماني و رضايت دست يافت .

1- مديريت انديشه :

نگاه و نگرش انسان به نقش تعيين کننده اي برديگر جنبه هاي رفتاري وي دارد . هيجان ها و رفتارهاي انسان ، تحت تاثير شناخت و نگرش او قرار دارند . ما آن گونه که مي انديشيم ، واکنش نشان ميدهيم . واکنش هاي هيجاني و رفتاري ما تابع نگرش ماست . بنابراين مديريت انديشه ، ضرورتي اجتناب ناپذير است و تغيير شناخت ، عمده ترين و اساسي ترين عامل اصلاح است . دنيا به وسيله شناخت ما تنظيم نميشود . ما بايد واقعيت ها آشنا شويم و آنها را به درستي بشناسيم اينکه چه چيزي ارزشمند است و چه چيزي بي ارزش ، با ميل و خواست ما تعيين نميشود جعل ارزش اشياء به دست ما نيست ، ما هستيم که بايد آنچه را ارزشمند است بشناسيم و بجوييم . مهم اين است که ارزش ها را آنگونه که هستند بشناسيم . درآن صورت به زندگي هاي قاروني خيره نمي شويم و حسرت نمي خوريم . امام صادق عليه السلام در اين باره کلام شوق انگيزي دارد :

( اگر مردم از آنچه در فضيلت معرفت خداست آگاه مي بودند ، به آنچه از شکوفه هاي حيات دنيا و نعمت هاي آنکه خداوند به دشمنان داده ، چشم نمي دوختند و دنياي آنها از آنچه پا بر آن مي نهند ، کم ارزش تر مي بود و از ( داشتن ) معرفت خدا احساس بهره مندي مي کردند و از آن لذت مي بردند ؛ لذت بردن کسي که همواره در باغ هاي بهشت با اولياي خداوند است . ( الکافي ، ج 8)

پس اگر شناخت انسان نسبت به ارزش معرفت خداوند بيشتر شود ، دست به مقايسه صعودي نخواهد زد . پيامد ديگر آن . اين است که ارزيابي او نيز تصحيح شده ، واقع بينانه ميگردد. براي احساس بهره مندي ( درک نعمت ) لازم است . اگر انسان آنچه را خداوند به وي داده است نعمت بداند و به ارزش آن پي ببرد ، احساس بهره مندي به او دست خواهد داد . آگاه نبودن از ارزش يک نعمت گاهي ، سبب فراموش شدن آن ميشود . اگر احساس بهره مندي به وجود آمده ، به دنبال آن لذت بردن نيز خواهد آمد.
نکته ديگر اينکه دين ، طرفدار زندگي بدون لذت نيست ، بلکه بهترين لذت ها را براي زندگي مي خواهد ؛

اما یک لذت واقعی

لذت بايد دو ويژگي داشته باشد . يکي اينکه پايدار و ماندگار باشد نه آني و زودگذر و ديگر اين که پيامد منفي و تبعات سوء نداشته باشد .
لذت هاي دنيوي نه پايدار و نه بي زيان ؛ اما لذت هاي معنوي ، هم پايدارند و هم بي زيان . بنابراين ، اصلي ترين عامل اصلاح مقايسه صعودي ، اصلاح شناخت و واقعي کردن آن است . يکي از واقعيت هاي زندگي تفاوت است هرکسي درمسيري که قرار دارد ، چيزهايي بهره مند ميگردد و از چيزهاي ديگري محروم ، اين تفاوتها وجود دارد و بايد با کمال شهامت آنها را پذيرفت . مهم اين است که ارزش واقعي را درک کنيم.

2-مديريت هيجان :
بخشي از وجود ما انسان ها ( هيجان ) است که هنگام مواجهه با پديده هاي فعال ميشود . مديريت هيجان يکي از بخش هاي مهم دين است . واکنش هيجاني ، تابع نوع شناخت و نگرش است کسي که مقايسه صعودي ميکند. هنگام مشاهده زندگي ها بهتر از زندگي ديگران خوشش مي آيد ، زندگي آنان او را شگفت زده کرده ، افسوس و حسرت مي خورد و از زندگي خودش غمگين ميشود ، اينها هيجان هاي منفي اي هستند که هنگام مقايسه صعودي رخ مي دهند در مديريت هيجاني بايد اين احساسات را کنترل کرده و به مرور ، آنها را زدود و تغيير داد . هيجان ها بدون نظارت و هدايت ما بروز ميکنند و ما را به دنبال خويش ميکشند و به جايي مي برند که آن را انتخاب نکرده ايم . اگر در آغاز راه ، هيجان خود را کنترل کنيم و به آن ، برنامه دهيم ، راهي را که مي رود و پيامدي که خواهد داشت ، همان چيزي خواهد بود که ما خواسته ايم . هيجان هاي مربوط به زندگي خود .
اين ضرب المثل معروف را به ياد آوريد که ( مرغ همسايه غاز است ) همه زندگي ديگران اين نيست که مي بينيد ، معلوم نيست بخشهاي ديگر زندگي آنان چگونه است و معلوم نيست ( باطن اين ظاهر آراسته چيست ) اين ياد آوري هاي منطقي ، به شما کمک ميکند که هيجان افراطي و غير واقعي تان را نسبت به زندگي ديگران اصلاح کنيد . با تداوم اين کار مي توانيد هيجان خودتان را مهار کنيد
در آغاز راه کمي سخت است و شايد تصور کنيد هيچ کنترلي بر اوضاع نداريد و رشته همه چيز از دست شما در رفته است ، اما مقاومت داشته باشيد و ادامه دهيد که آرام آرام مي توانيد هيجان خود مختار خود را تحت کنترل در آوريد و به هرج و مرج احساسات و عواطف ، پايان دهيد . بخش ديگر ، هيجان هاي مربوط به زندگي خود فرد است . کسي که زندگي خود را با زندگي هاي بهتر مقايسه ميکنيم و در هر دو سوي مقايسه افراط ميشود . نتيجه آن غمگيني اين مطلب را مي توان در آيه شريفه ديد که خداوند مي فرمايد :
وبه آنچه گروه هايي از آنان را از آن بهره مند ساختيم ، چشم مدوز و به خاطر آنچه آنان دارند ، غمگين مباش ...........) (سوره حجر آيه 88)
اعتماد به خدا و راضي بودن به تقدير او ، عامل مهمي در مديريت هيجان هاي منفي است . کسي که به روزي خدا راضي باشد ، به خاطر آنچه ديگران دارند ؛ نه محزون ميشود و نه افسوس ميخورد هم چنين يکي از کارکردهاي مقايسه صعودي - کوچک شماري داشته هاست در اينجا مهارت مثبت نگري لازم است . چيزهاي فراواني وجود دارند که مي توانند شما را خرسند کنند و به زندگي ، اميدوار سازند .

3-مديريت رفتار

تغيير رفتار ، خود عاملي است که به اصلاح وضعيت فرد ، کمک ميکند هر پديده اين واکنش هاي رفتاري خاص خود را دارد . با جلوگيري از آنها و با تغيير دادنشان مي توان ريشه هاي پديده را هم اصلاح کرد ، انجام دادن رفتارهاي مخالف موضوع بيماري روحي و رواني ، مي تواند به درمان آن کمک کند .
براي اصلاح مقايسه صعودي بايد اين رفتارها را تغيير داد . با اين تغيير مي توان از پيامد هاي منفي مقايسه معکوس ( يعني مقايسه نزولي ) است که نقش بسيار مهمي به درمان آن کمک کند .
براي اصلاح مقايسه صعودي بايد اين ر فتارها را تغيير داد. با اين تغيير مي توان از پيامدهاي منفي مقايسه ؛ رهايي يافت و به زندگي بهتر و شادتر ، اميدوار يود . فراتر از نگاه نکردن به زندگي هاي بهتر ، استفاده از مقايسه معکوس ( يعني مقايسه نزولي ) است که نقش بسيار مهمي در رضايت زندگي دارد .
مسئله ديگر تغيير ادبيات سخن گفتن است . که يکي از ويژگي هاي مقايسه ي صعودي ( اي کاش ) گفتن است . تصميم بگيريد که ديگر در جمله هايتان از ( اي کاش ) استفاده نکنيد . در آغاز راه ، تعداد آن را کاهش دهيد و سپس آن را به صفر برسانيد .

گردآورنده واحد تحقیق و پژوهش موسسه فرهنگی قرآن و عترت اسوه تهران