موج کره‌ای و بازتاب آن در بین نسل جوان

«موسیقی» کلیدواژه و مبحثی است که همیشه همراه انسان بوده و هست. موسیقی، هنری ترکیب‌یافته از صداها با کشش‌های متفاوت است و عوامل تشکیل‌دهنده آن ریت (وزن) و ملودی(آهنگ) است که با بیان و انتقال احساس از طریق صوت و آوا صورت می‌گیرد.

موسیقی پاپ و کلاسیک
موسیقی پاپ یا موسیقی عامه‌پسند یک نوع موسیقی است که در دسترس همه مردم قرار دارد و به شکل تجاری عرضه می‌شود یا هدف تولید آن سود مالی است؛ بنابراین به عنوان یک صنعت شناخته می‌شود، نه هنر؛ برعکس موسیقی کلاسیک که محبوب عده خاصی از مردم است.
با شروع دنیای مجازی و در دسترس‌بودن بیشتر این فضا، گرایش نسل جوان از موسیقی کلاسیک به موسیقی پاپ بیش از قبل افزایش یافته است.

موسیقی عامه‌پسند کره‌ای
موج کره‌ای گسترش اقبال به تولیدات رسانه‌ای و فرهنگ عامه‌پسند کره جنوبی است که به آن «هالیو» گفته می‌شود که به دنبال سرگرم‌کردن عامه مردم است.
از اواخر سال 1990 میلادی و همزمان با ساخت و پخش سریال‌های کره‌ای در ژاپن، چین و آسیای جنوب‌شرقی و سپس از اواخر سال 2007 میلادی با بازی‌های آنلاین کره‌ای، گرایش این کشورها به این تولیدات صنعتی سرگرم‌کننده کره‌ای بیشتر شد تا جایی که در تایلند نخستین کشوری که تحت تأثیر موج کره‌ای بود؛ غذای کره‌ای و فرهنگ کره‌ای و حتی آموختن زبان کره‌ای فراگیر شد.
در کنار این‌ها صنعت موسیقی پاپ یا عامه‌پسند؛ به عنوان صنایع خلاق کره جنوبی که به شدت به مالکیت حقوق فردی وابسته است، به دلیل رشد رسانه‌های اجتماعی؛ باعث برندسازی فرهنگ کره در جهان شد. آن‌ها معتقد بودند که از طریق این قدرت فرهنگی می‌توانند به قدرت اقتصادی جهانی تبدیل شوند و صنایع خلاق کره در عین اینکه به هویت فرهنگی و ارتقای ارزش‌های اجتماعی کمک می‌کند؛ در تولید ثروت، ایجاد اشتغال و ارتقای تجاری نقشی چشمگیر داشته است.
در موج جدید کره که بعد از موج اول به وجود آمد، بر رابطه بین فناوری‌های دیجیتال و کارکردهای آن‌ها، مدرنیته فشرده کره و صنعتی‌شدن نرم متمرکز شده است. هر چند این موج دوم موفق بوده است، اما با چالش‎هایی روبه‌رو است و مسئله اصلی پیش روی این صنعت، توزیع غیرقانونی تولیدات و نرم‌افزارهای فرهنگی است.
همان‌طور که گفته شد پیشینه موسیقی پاپ کره‌ای یا کِی پاپ؛ به سال 1990 میلادی برمی‌گردد. کِی پاپ شامل موسیقی پاپ، راک، جاز، انجیل، لاتین، هیپ هاپ، رگا، رقص الکترونیکی، کانتری و کلاسیک براساس ریشه‌های منحصر به فرد موسیقی سنتی کره‌ای است.
از سال 1990 تا کنون، گروه‌های موسیقی بسیاری در کره شکل گرفته که مشهورترین آن‌ها؛ گروه‌های پسرانه، گروه‌های دخترانه و گروه‌های ترکیبی است. یکی از ویژگی‌های متمایز کِی پاپ که باعث محبوبیت بیشتر این نوع موسیقی در بین جوانان شده، تفکیک جنسیتی گروه‌ها است.
از ویژگی‌های دیگر این نوع موسیقی می‎توان به اجرای گروهی به جای اجرای فردی، تلفیق رقص و آواز و نمایش، ستاره‌سازی و ستاره‌محوری، هوادارسالاری خصوصاً از طریق اهدا کمک به خیریه‌ها به همین اسم و آیینی‌سازی نظام‌مند اجرای کِی پاپ اشاره کرد.

مهم‌ترین مضامینی که در متن ترانه‌های کِی پاپ به چشم می‌خورد؛ هنجارهای اجتماعی، مشکلات جوانان و نسل حاضر، بیماری‌های روحی و روانی نوجوانان و جوانان، انتقاد از مادی‌گرایی و تشویق زنان به قوی‌بودن و نگاه تازه به سبک زندگی است.
یکی از مهم‌ترین علت‌های جذابیت این نوع موسیقی برای مخاطبین بین‌المللی این است که این گروه‌ها گاهی به ادبیات انگلیسی، از الفاظ ژاپنی و اسپانیایی و از عناصر فرهنگی کشورهای دیگر مانند معماری، لباس، ملودی در اجراها استفاده می‌کنند.

علاقه‌مندی جوانان ایرانی به کی‌پاپ
سابقه آشنایی نوجوانان ایرانی با موج کره‌ای به سال 1380 با ورود سریال‌های کره‌ای به رسانه‌های ایرانی برمی‌گردد. حداقل پانزده سال بعد از آشنایی با این سریال‌ها، زمینه اقبال موج دوم کره‌ای که همان موسیقی عامه‌پسند است، فراهم شد.
در طول این دوران، فضای مجازی نیز نقش به سزایی در گسترش موج کره‌ای در ایران و تقویت فرهنگی هواداری از ستاره‌های این موج داشته است. علاوه بر پخش سریال‌های درام و اکشن کره‌ای در تلویزیون ایران و شبکه‌های ماهواره‌ای، تعداد بسیار زیادی از این سریال‌ها با زیرنویس فارسی یا انگلیسی در فضای مجازی در دسترس کاربران قرار گرفته است.
نکته بسیار مهمی که باعث شد مخاطبین با گروه کی‌پاپ آشنا شوند، بازی ستارگان این گروه‌ها در سریال‌ها به عنوان نقش اول بود. جذابیت بازی و داستانی این سریال‌ها باعث می‌شد که مخاطب به تحقیق و جست‌وجو درباره آن ستاره بپردازد و از آنجا به کی‌پاپ رهنمون شود.
«آوا» دختر نوجوان که به شدت به فرهنگ کره‌ای علاقه‌مند است، موهای صاف چتری‌اش روی پیشانی‌اش ریخته و چشمانش را به سبک جوانان کره‌ای آرایش کرده است، می‌گوید:«علاقه من به کره از سریال «تو زیبایی» شروع شد، بعد از آن سریال‌های «وارثان»، «آلارم عشق»، «سرنوشت»، «کیمیاگر» و عاشقان ماه را دیدم و شیفته کره‌ای‌ها شدم. همیشه دلم می‌خواست در کره زندگی کنم و حتی بار‌ها به مادرم گفته‌ام که چرا مرا در کره به دنیا نیاورده است. زندگی در کره، لباس‌هایی که می‌پوشند و حتی نوع آرایش مو و صورت‌شان به قدری زیبا است که هر کسی را مجذوب خودش می‌کند. من سال پیش دلم می‌خواست خودم را با عمل جراحی زیبایی شبیه به کره‌ای‌ها کنم اما دکتر این اجازه را به من نداد و گفت باید 18 ساله‌ت کامل شود، من الان 17 سال دارم و باید یک سال دیگر برای این کار صبر کنم. به پدرم گفته‌ام اگر من را دوست دارد و به زندگی و آینده من علاقه‌مند است باید مرا به کره ببرد. زندگی در سئول یکی از بزرگ‌ترین آرزو‌های من است.»
او در ادامه می‌گوید:« زبان کره‌ای خیلی سخت است با این حال من دو سال است که مشغول یادگیری زبان کره‌ای هستم و الآن به خوبی می‌توانم صحبت کنم. کتاب‌های کره‌ای می‌خوانم و موزیک کره‌ای گوش می‌دهم. حتی دیگر سریال‌های کره‌ای را بدون زیر نویس و ترجمه می‌بینم. من عاشق سبک زندگی آن‌ها هستم و حتماً به سئول خواهم رفت. من تصمیمم را گرفته‌ام و حتماً مهاجرت خواهم کرد.»

نقش شبکه‌های مجازی در توسعه کی‌پاپ
توسعه وسیع شبکه‌های مجازی فیس‌بوک، اینستاگرام و توئیتر باعث گسترش موج کره‌ای در ایران شد. علاوه بر حضور هواداران در این شبکه‌های مجازی، وبلاگ هواداران ستاره‌های سریال‌ها و موسیقی کی‌پاپ به دلیل در دسترس‌نبودن این ستارگان برای مخاطبین ایرانی، بیشتر از جاهای دیگر داغ است.
در یکی از وبلاگ‌های هوداران ایرانی آمده است:
«گرچه موج کره‌ای در نظر مردم موجی منفی معرفی شده است، اما باید دانست که این موج اثرات مثبتی را به همراه داشته است. از جمله تخریب فرهنگ کهنه و مفسد غربی است که به شدت جوانان را تحت تأثیر قرار داد. اما موج کره‌ای می‌تواند به حفظ مسائل اخلاقی کمک کند. روی‌آوردن هزاران بت‌پرست چینی و هندی به دین مسیحیت توسط موج کره‌ای گویای این ادعا است.»
در بخش دیگری از این وبلاگ آمده است:
«یکی از روش‌های هوشمندانه کره در جذب مشتری تولید سریال‌های جذاب تاریخی است که به شیوه مدرن و با ایده‌های جدید ساخته شد. این سریال‌ها در جذب مشتری آنچنان موفق بودند که توانستند دیگر تولیدات سریالی از جمله آمریکایی را کسل‌کننده و بی‌رنگ جلوه دهند. اکثر مردم جهان به داستان‌های تاریخی که آمیخته با افسانه‌ها و درگیری‌های قصر و استراتژیک‌های جنگی باشد بیشتر می‌پسندند. این سریال‌ها با وجود تاریخی‌بودن‌شان، اما باز مدرن هستند.کارگردانان و نویسندگان کره‌ای در داستان‌نوسی و ایده‌پردازی مهارت بالایی دارند که حتی عناوین غربی بسیاری از روی سریال‌های تاریخی کره‌ای در این ژانرها بازسازی می‌شوند. آن‌ها رفته‌رفته در کنار محصولات سریالی تاریخی، درام‌های مدرن را نیز معرفی کردند که حتی بیش از سریال‌های تاریخی در جذب مشتری قدرت داشتند. درام‌هایی مانند پسران برتر از گل (که توسط دیگر کشورها از جمله آمریکا نسخه‌برداری شده است) و عشق من از ستاره‌ها آمده و وارثان و... جزو پرطرفدارترین درام‌های جهان است که تنها سریال وارثان بیش از دو میلیارد بیننده جذب کرده است؛ این در حالی است که سریال‌های تاریخی کره‌ای رو به زوال رفته و درام‌های مدرن جایگزین آن شدند. این خود روش دیگر کره‌ای‌ها در مدرنیته‌کردن درام‌های‌شان بود. آن‌ها داستان‌های جدید را در قالب جذاب‌ترین شیوه‌های کارگردانی به رشته تحریر در آوردند که بیننده را به حد جنون رسانده است. در حال حاضر خوانندگان پاپ کره‌ای بیش از ستارگان سینمای کره در جهان محبوبیت دارند وحتی برخی از آن‌ها طبق رأی‌گیری جزو پرطرفدارترین و زیباترین سلبریتی‌های جهان هستند. در سال 2019 گروه بی‌تی‌اس کره‌ای با امتیاز 10 درصدی، رتبه محبوب‌ترین گروه جهان را کسب کرد و در سال 2020 به طور متوالی این امتیاز با افزایش 5 درصدی که مجموعاً 15 درصد است، از آنِ این گروه پاپ کره‌ای شد.»
یکی از وبلاگ‌نویسان فارسی نظر جالبی درباره سریال جواهری در قصر دارد:«این سریال می‌تواند داستان زندگی خود ما باشد. قصر در واقع می‌تواند جامعه‌ای باشد که ما در آن زندگی می‌کنیم و آدم‌های قصر و اتفاقات آن می‌توانند شبیه به آدم‌ها و اتفاقات دور و بر ما باشند. این سریال می‌تواند به ما کمک کند تا خودمان را بهتر بشناسیم، ببینیم کجا هستیم و کجا می‌توانیم باشیم. در این سریال ما یک‌سری افراد را می‌بینیم که تنها سرمایه‌شان تلاش و پشتکارشان است. از طرفی گروهی را می‌بینیم که به علت نفوذی که در رده‌های بالای دربار دارند از راه روابط (و نه ضوابط) سعی می‌کنند به اهداف خودشان برسند و گروهی هم در سطح پایین‌تر هستند که تلاش و کوشش کمتری دارند و مدام مشغول غیبت پشت سر این و آن هستند و سعی می کنند به یکی از دو گروه قبلی پیوند داشته ‌باشند. ما جزء کدام دسته هستیم؟!»
علاوه بر رسانه‌ها و فضای مجازی در رشد موسیقی کی‌پاپ و سریال‌های کره‌ای، دوستان نوجوان که در هویت‌دهی به یکدیگر نقش بسزایی دارند، در گرایش هم‌سالان خود به کی‌پاپ مؤثر بوده‌اند.
عاطفه 17 ساله از تهران می‌گوید: «دوستم کی‌پاپر بود. من هم با دیدن یکی از برنامه‌های‌شان که درباره زندگی واقعی‌شان بود کلاً جذب کی‌پاپ شدم.»
با توجه به رویکرد محتوایی حاکم بر کی‌پاپ، به ویژه در ترانه‌های گروه بی‌تی‌اس که به نوعی بر پویایی، نشاط، امید، عشق و زندگی، عشق به زندگی، شور زندگی، هدف‌داشتن در زندگی، تسلیم‌نشدن در برابر مشکلات، مقاومت در برابر سختی‌ها، جنگیدن و تلاش خستگی‌ناپذیر برای پیروزی و موفقیت در زندگی و درون‌مایه‌های مشابه که هرگونه پوچ‌گرایی، ناامیدی، کسالت، تنبلی، نهیلیسم، احساس ناکامی و... را رد می‌کند، این موضوع برای بسیاری از نوجوانان ایرانی جذاب و گاه الهام‌بخش بوده و بر رویکردهای آن‌ها در زندگی روزمره و شخصی‌شان تأثیر گذاشته است. به نوعی می‌توان گفت الهام‎‌بخشی کی‌پاپ نوعی تلاش و پویایی در زندگی روزمرۀ نوجوانان و جوانان را در پی داشته و با دیدن تأثیر مثبت آن در زندگی‌شان، علاقه‌مندی آن‌ها به کی‌پاپ تقویت شده است.
یکی از مهم‌ترین دلایلی که در بین نوجوانان ایرانی ذکر شده است این است که آن‌ها هنرمندانی اخلاقی هستند. این از آنجا نشأت می‌گیرد که شرکت‌های پرورش‌دهنده ستارگان کی پاپ در روند تربیت آن‌ها حساسیت زیادی به خرج داده‌اند که از هرگونه آفت اخلاقی به دور باشند تا از هدررفتن سرمایه‌ای که خرج پرورش آن‌ها کرده‌اند در امان بمانند.

نتیجه
با توجه به بررسی اجمالی بر موج کره‌ای می‌توان گفت که ایران از لحاظ غنای فرهنگی بسیار فراتر از کره و قابل قیاس نیست، اما تجربه کره در زمینه صنایع خلاق برای کشور ما قابل مطالعه است که ایران نیازمند سیاستگذاری فرهنگی متناسب با فرهنگ و سیاست و اجتماع خود است. متولدین دهه‌های هشتاد در حال شکل‌دادنِ هویت خود هستند و ما حتی از ابرکاراکترهای واقعیِ تاریخ خودمان نتوانسته‌ایم الگو و قهرمانی بسازیم که در منظومه شخصیتی و هویتی این نوجوانان راه پیدا کند. از یک طرف آن‌ها را نادیده می‌گیریم و از طرفی، در دنیای آن‌ها همه چیز به سرعت اتفاق می‌افتد و اصلاً ما از این اتفاقات خبر نداریم. نوجوان‌های ‌ما دوست دارند خودشان را به یک هویتی گره بزنند. در حالی‌که اکنون در اینترنت در حال حاضر نزدیک به ۱۰ هزار کلوپ هواداری برای موج کره‌ای وجود دارد؛ وقتی منِ نوجوان با چند دکمه می‌توانم به یک جمع چند میلیونی بپیوندم و خودم را به آن‌ها ملحق کنم، خب این کار لذت‌بخش را انجام می‌دهم. ما این جای خالی را برای نوجوان‌های‌مان در داخل پر نکرده‌ایم. دقیقاً کاری که کره‌ای‌ها به خوبی برای محصولات فرهنگی‌شان انجام داده‌اند و ما نداشته‌ایم.

منابع:
1- مقاله بررسی دلایل اقبال نوجوانان و جوانان ایرانی به موسیقی پاپ کره‌ای؛ عبدالله بیچرانلو، ریحانه اقبالی، بهار 1399.
2- مصاحبه با «علی‌اکبر جناب‌زاده» نویسنده، پژوهشگر و سردبیر سایت «پشت صحنه» در سایت www.mashreghnews.ir
3- سایت خبری تابناک
4- وبلاگ http://koreanwave.blog.ir/
5- وبلاگ نفیسه حاجاتی
6- سامانه پرسش و پاسخ مشاور