موآنا

شاید بشود انیمیشن فوق‌العاده Moana را ترکیبی از تمام محصولات دیزنی در سال‌های فعالیتش دانست. محور داستان همچنان دختر جوانِ شجاع، سرزنده و در عین‌ حال بی‌تجربه‌ای است که تصمیم می‌گیرد خانواده و خانه آرام خود را ترک کرده و با سفری خطرناک و انجام مأموریتی سخت سرنوشت خود و قبیله‌اش را رقم بزند.

انیمیشن با سفر ساکنان جزایر اقیانوس آرام در جستجوی سرزمین‌هایی در دریای جنوبی آغاز می‌گردد. همین ابتدای داستان نکته‌ای توجه شما را جلب می‌کند، زندگی و قصه فیلم در مجموعه‌ جزایر پولینزیایی در قاره‌ی اقیانوسیه است یعنی تمدنی که فرهنگ، تاریخ، اسطوره‌شناسی و نوع زندگی‌اش کمتر دیده‌ شده‌ است و همین انتظار تنوع تصویری و شخصیتی متفاوتی را از «موآنا» ایجاد می‌کند

قصه با طرد شدن کاراکتری به اسم مائوئی* از آسمان و جدا شدن او از قلاب عاج ایزور جادویی‌اش که هدیه‌ای از خدایان است، ادامه می‌یابد. مائوئی ‌به مدت هزار سال به یک جزیره‌ای سنگی کوچک در وسط اقیانوسیه تبعید می‌شود. این صحنه آغازین در واقع داستان دیگری در دل داستان انیمیشن است که راوی آن مادربزرگ تالا، گیسو سفید قبیله است تا کودکان کوچک در جزیره خود را با ترساندن داستان‌های باستانی از هیولاهای دریایی و موارد دیگر بترساند، البته همه به استثنای موآنای کوچک، دختر رئیس قبیله! موآنا که شیفته دریاست هرچقدر بزرگ‌تر می‌شود و به عنوان وارث رئیس قبیله مسئولیت‌های خود را بیشتر بر عهده می‌گیرد، می‌فهمد که محصولات زراعی در حال نابودی هستند و ماهی‌ها دیگر به فراوانی قبل نیستند. مادربزرگ تالا به او می‌گوید تنها راه نجات قبیله پیدا کردن مائوئی و مجبور کردن او به بازگرداندن قلب تفیتی (Te Fiti)، الهه جزیره است تا گیاهان بار دیگر به ثمر بنشیند و فراوانی جزیره را در بر بگیرد؛ و این‌گونه موآنای ۱۲ ساله سفر پرخطری را شروع می‌کند تا...

ازآنجاکه قهرمانان آثار دیزنی همواره در جستجوها و سفرهای غیرممکن و پرخطر نهایتاً بر همه مشکلات فائق آمده و پیروز می‌شوند به طور قطع می‌توانید مطمئن باشید که پایان موآنا نیز پایان خوش اما کمی متفاوت خواهد بود.

همواره محصولات دیزنی در عین زیبایی و جذابیت محصورکننده به‌نوعی مینیمایز شده دهکده جهانی‌اند، لذا علاوه بر تکنیک‌های منحصربه‌فردی مثل جذابیت‌های گرافیکی، موسیقی‌ و دیالوگ‌ها و اتفاقات طنزگونه‌ی این محصولات، چند نکته در Moana قابل ‌توجه است:

نخست آنکه برخلاف بقیه آثار دیزنی مثل پوکوهانتس، مولان، دلیر و یا سایر آثار، قهرمان داستان به سرزمین خود بازنمی‌گردد تا بماند، بلکه به‌طور نامحسوس به‌ نوعی فراخوانی جهانی* و شروع یک حرکت و جنبش اشاره دارد.

نکته دیگر اینکه موآنا را می‌شود به‌نوعی نخستین پرنسس یهودی در بین شاهزاده خانم‌های آثار دیزنی به حساب آورد که قرار است رهبری قبیله را به دست بگیرد و در تمام داستان شاهد رفتار، منش و گفتار موسی گونه‌ای او هستیم. به‌عنوان مثال:

- شنیدن صدایی از عمق وجود که وی را به ترک خانه فرامی‌خواند درحالی‌که حتی نمی‌داند مأموریتش دقیقاً چیست؟!

-تکرار مکرر بحث «برگزیده بودن او» برای حفظ قبیله و حتی حیات، از زبان هر اِلمان جاندار و بیجانی در داستان!

-برکت در حرکت و سفر موآنا که با حمایت اقیانوس نشان داده شده است.

-و اوج داستان، دستور موآنا به دریا برای شکافته شدن، تداعی‌کننده حرکت نجات‌بخش موسی (ع) است*

از سوی دیگر جا دارد تا اندکی هم به موسیقی‌های این انیمیشن بپردازیم؛ موآنا تلاش می‌کند تا با ترانه‌های خود پیامی را القا کند ترانه‌هایی نظیر «Where We Are»، «Shiny»، «How Far I Will Go» و غیره که محصول همکاری لین-مانوئل میراندا*، مارک مانسینا* آهنگساز کمپانی دیزنی و Opetaia Foai خواننده اصلی گروه Te Vaka است. با بررسی متن آهنگ Cravalho پیام داستان به خوبی قابل مشاهده است. در واقع موآنا می‌خواهد با خواندن این آهنگ و ترانه‌ها به دختران هم سن و سال خود به ویژه دخترانی که در بستر فرهنگ سرزمین‌های اقیانوس آرام زندگی کرده‌اند حس توانمند شدن و قدرتمند بودن را القا می‌کند. شاید به ظاهر این پیام،‌ پیام مثبت و انگیزشی باشد اما رگه‌های نگاه فمینیستی آن در برابر چشمان دخترکان نوجوان مشتاق و الگوپذیر امروز، یک پیام بسیار ساده دارد که دختران می‌توانند این کار را برای خودشان انجام دهند، هر چقدر هم که جوان و بی‌تجربه باشند، و بدانند هیچ پدر یا قدرت و مانع دیگری نمی‌تواند آن‌ها را از رسیدن به استعدادها و اهداف خود باز دارد.

اما نکته آخر نتیجه داستان است که به زیبایی به تصویر کشیده شده؛ حرکت موآنا در بیدارسازی قبیله، «که بودند و چه باید بکنند؟!» این حرکت تداعی‌کننده اعتراض به سرگردانی یهود و فراموشی «قوم برگزیده بودن»شان اشاره دارد که قهرمان زن در ترانه آخر می‌گوید:

"We know who we are"

اعتراضی به قوم یهود است تا به یاد داشته باشند چه کسی هستند و چه کارهایی لازم است انجام بدهند و برای این برگزیده ماندن باید به جای ماندن در وضع به ظاهر رضایتمند فعلی با یک جنبش و حرکت به دنبال فتح سرزمین‌های جدید باشند.

فیلم‌نامه این انیمیشن توسط هشت نویسنده و چهار کارگردان ازجمله ران کلمنتس، دون هال، جان ماسکر و کریس ویلیامز، که هرکدام به‌خودی‌خود به نوعی اعتباری برای داستان اصلی هستند، نوشته و پرداخت شده است. این افراد به خوبی با استفاده از المان‌های بصری چون اقیانوس‌ها، جزایر، دهکده‌ها، پوشش گیاهی مناطق گرمسیری، طوفان‌های دریایی، همچنین دریا، گیاهان و حتی سایه‌های هوشمند در مجموعه‌ جزایر پولینزیایی قاره‌ی اقیانوسیه و نیز با به‌کارگیری استعداد انیماتورهای تیم مانوئل آرناس* و نایسا بوو* انیمیشنی جذاب را خلق کردند.

در انتها با توجه به ظرافت دیزنی در القای پیام‌هایش به مخاطبان و تربیت غیرمستقیم نسل‌های جدید و تثبیت ذهن نسل‌های قدیمی‌تر،‌ می‌توان اذعان داشت این کمپانی توانسته با این فیلم حال‌و‌هوای انیمیشن‌های موزیکالش را در فضای جدیدی تکرار کند و با سکانس‌های قایق‌سواری موآنا در اقیانوس، از بسیاری از فیلم‌های پرنسس‌محور قبلی‌شان ماجراجویانه‌تر و پرجنب‌و‌جوش‌تر ظاهر شوند. امیدوارم بعد از خواندن این مطلب از دیدن با تامل انیمیشن زیبای موآنا در کنار کانون گرم خانواده بیشتر لذت ببرید.

1. Moana means deep water

2. Maui

Evoking
4. Englisg Maori Bible: king James 1611-Maori Bible 1857, exodus 14:26

Lin-Manuel Miranda
Mark Mancina
Manuel Arenas
Neysa Bove