مفهوم سیاست خارجی (قسمت پایانی)

بسم الله الرحمن الرحیم

مفهوم سیاست خارجی (قسمت پایانی)

عوامل مؤثر بر سیاست خارجی

کشورها در تدوین و اجرای سیاست خارجی شان ناگزیرند برخی عوامل و شرایط را در نظر بگیرند و آنگاه به تصمیم گیری و اجرای سیاست خارجی بپردازند. بعضی از عوامل مؤثر بر سیاست خارجی کشورها عبارتند از : عوامل جغرافیایی و استراتژیک، جمعیت، عامل اقتصادی و عامل ایدئولوژیک . اکنون به بررسی مختصر هر یک از این عوامل می پردازیم:

1- عوامل جغرافیایی و استراتژیک:

کشورهایی که دارای وسعت سرزمینی،آب و هوای متعادل و منابع کافی هستند، در سیاست خارجی از میدان عمل وسیع تری برخوردارند. البته باید به این نکته توجه داشت که در برخی از موارد وسعت سرزمین و منابع ارزشمند آن سبب بروز مشکلاتی شده، و به صورت عامل محدود کننده درآمده اند. به هر حال، در نظر گرفتن عواملی از قبیل تعداد جمعیت ،منابع طبیعی و غیره دولت ها را وادار می کند تا در سیاست خارجی خود را با توجه به عوامل محیطی تعدیل کنند. از نظر موقعیت استراتژیک، دسترسی یا عدم دسترسی به دریای آزاد، سواحل مناسب، نیروی دریایی قدرتمند و غیره در سیاست خارجی تاثیر دارد.

2- جمعیت:

از دیگر عوامل مؤثر بر سیاست خارجی ،تعداد و کیفیت جمعیت کشورهاست. هم چنین چگونگی توزیع جغرافیایی جمعیت، میزان سواد، مهارت تکنولوژیک ،آهنگ رشد جمعیت و تناسب آن با رشد اقتصادی و توان بالقوه و بالفعل اقتصادی، ذخیره ی کافی مواد غذایی کشورها نیز نقش مؤثر در سیاست خارجی کشورها دارد.

3- اقتصاد :

وضع اقتصادی کشورها یکی از عوامل مؤثر بر سیاست خارجی کشورها به شمار می رود. وابستگی اقتصادی کشورها به یکدیگر از اصول حاکم و مبنای سیاست خارجی کشورهاست. دسترسی کشورهای صنعتی به مواد خام که جنبه ی حیاتی برای آن ها دارد، بر مناسبات سیاسی آن ها در برقراری رابطه با کشورهای غیرصنعتی تأثیر می گذارد و به طور متقابل، کشورهایی که دارای اقتصاد مبتنی بر کشاورزی هستند، به محصولات صنعتی و ماشین آلات کشورهای صنعتی نیازمندند. در مجموع این عوامل بر سیاست خارجی کشورها تاثیر می گذارد.

4- عامل ایدئولوژیک :

یک جنبه از سیاست خارجی کشورها،نشان دهنده ی اهداف و طرز تفکّر آنهاست. این عامل، کشورها را از نظر برقراری روابط دیپلماتیک محدود می کند. به این معنا که کشورها بنا به الزامات ایدئولوژیک مجبور به قطع روابط دیپلماتیک با برخی از کشورها و راغب به برقراری رابطه با برخی دیگر از کشورها هستند. عامل ایدئولوژیک در برخی موارد،آتش جنگ را بین کشورها هستند. عامل ایدئولوژیک در برخی موارد، آتش جنگ را بین کشورها شعله ور کرده است. مانند ایدئولوژی فاشیسم که به علّت تضاد با ایدئولوژی های کمونیسم و لیبرالیسم ،یکی از عوامل آغاز کننده ی جنگ جهانی دوّم در سال 1939 م / 1318 هـ .ش محسوب می شود.

گردآورنده : پروانه مرادی سبزوار

منبع : پایگاه تخصصی سیاست بین الملل INPO