مفهوم سیاست خارجی (قسمت دوم)

بسم الله الرحمن الرحیم

مفهوم سیاست خارجی (قسمت دوم)

ابزارها و تکنیک های اجرای سیاست خارجی

سیاست خارجی یک کشور پس از تصمیم گیری به وسیله افراد یا نهادهای رسمی و با استفاده از ابزارها و تکنیک های مختلف به مرحله اجرا گذاشته می شود. استفاده ی صحیح از این ابزارها در تحقّق هدف های سیاست خارجی و در میزان موّفقیّت یک کشور نقش تعیین کننده دارد. مهمترین این ابزارها عبارتند از : دیپلماسی (ابزار سیاسی) ،اقتصادی ،نظامی ،تبلیغاتی – فرهنگی . برای آشنایی با هر کی از این موارد به بررسی آن ها می پردازیم:

1- دیپلماسی:

این واژه دارای ریشه ی یونانی بوده و از کلمه ی «دیپلم» گرفته شده که به معنای «تا کردن» است. کلمه ی «دیپلما» نیز از واژه «دیپلم» مشتق شده که به نوشته ی تا شده یا طومار مانندی اطلاق می گردید که به افراد خاصی اعطا می شد و دارنده ی آن از امتیازات ویژه ای برخوردار می گردید.

با گذشت زمان، این واژه به سندی اطلاق شد که به فرستادگان دولت ها داده می شد. و امروزه واژه «دیپلمات» به افراد مجرّب و با مهارتی اطلاق می شود که حرفه ی آن ها «دیپلماسی» است. دیپلماسی از دوران قدیم میان دولت ها رایج بوده و امروزه نیز حکومت ها در تلاش برای تحصیل هدف ها و دفاع از منافع شان ،از این ابزار استفاده می کنند. یکی از محقّقین روابط بین الملل ،بیش از 46 تعریف برای دیپلماسی جمع آوری کرده، که هر یک از آنها جنبه ای از دیپلماسی را نمایان می سازد. اگر بخواهیم تعریفی کوتاه ،در عین حال گویا از دیپلماسی ارائه دهیم، چنین باید بگوییم:

« دیپلماسی ، عبارت است از فن اداره ی سیاست خارجی و یا تنظیم روابط بین المللی و نیز حل و فصل اختلافات بین المللی از طریق مسالمت آمیز».

گر چه دیپلماسی به عنوان یکی از ابزارهای اجرای سیاست خارجی محسوب می شود ،ولی در فرایند استفاده از حربه های اقتصادی،فرهنگی و نظامی نیز کاربرد موثری دارد.

2- اقتصادی :

یکی دیگر از تکنیک های موثر و رایج در اجرای سیاست خارجی،استفاده از ابزارهای اقتصادی،مالی ،تجاری و تکنولوژیک است. استفاده از این ابزارها منحصر به عصر کنونی روابط بین الملل نیست، بلکه در اعصار گذشته نیز دولت ها تلاش کرده اند تا از این ابزار استفاده کنند. البته امروزه اقتصاد به صورت یکی از هدف های دیپلماسی درآمده و اهمیت بیشتری یافته است.

در عصر کنونی، دولت ها به اشکال گوناگونی از جمله: اعطا یا عدم اعطای کمک های مالی، اعزام کارشناسان مسائل اقتصادی به کشورها یا فراخوانی آن ها،صدور تکنولوژی و یا تحریم صدور آن ، تحریم تجاری و بازرگانی، محاصره ی اقتصادی، مسدود کردن دارایی ها ، افزایش یا کاهش تعرفه- های گمرکی از این شیوه استفاده می کنند.

3- نظامی:

ابزار نظامی به طور معمول آخرین ابزاری است که دولت ها از آن استفاده می کنند. در بعضی مواقع نیز،دولت ها به طور همزمان از تمامی حربه های فرهنگی،تبلیغاتی،اقتصادی و نظامی بهره می گیرند. گاهی تصوّر می شود که جنگ، پایان دیپلماسی است ولی ممکن است در خلال جنگ،دیپلماسی فعّال شده و به طور همزمان از سیاست تنبیه و تشویق استفاده شود. استفاده از این حربه،تابع امکانات و توانایی های موجود در یک کشور است. توسّل به تهدید و یا اشاره به آن،اعطای کمک های نظامی و تسلیحاتی در انواع مختلف از مصادیق ابزار نظامی در سیاست خارجی است.

4- تبلیغاتی – فرهنگی:

این ابزار نیز یکی از اهرم های موثر در اجرای سیاست خارجی کشورهاست. مخاطبان حربه تبلیغاتی،به طور معمول ملّت ها هستند. دولت ها در استفاده از این حربه سعی می کنند به تدریج رفتار ملّت ها را تحت تاثیر قرار دهند. حربه های تبلیغاتی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم با استفاده از شیوه های پیچیده،توسط افراد حرفه ای و کارآزموده،از طریق خبرگزاری ها،روزنامه ها،مجلّات بین المللی و شبکه های رادیو و تلویزیون اجرا می شود. اعطای بورسیه های تحصیلی، حمایت از روابط مؤسسات فرهنگی و اجتماعی بین کشورها، تبادل کتاب ،نشریات ،فیلم ،تشویق جهانگردی و تقویت توریسم ،تأسیس نمایندگی های فرهنگی در کشورها و نیز ملاقات های دوجانبه از جمله ی ابزارهای فرهنگی – تبلیغی متداول می باشند.

ادامه دارد.....

گردآورنده : پروانه مرادی سبزوار

منبع : پایگاه تخصصی سیاست بین الملل INPO