با من بیا و صفحه ای از زندگی حضرت را بخوان

مقدمه
یک گل زیبا و خوشبو به هر اندازه،زیبا و دلپذیر و عطرآگین باشد، سرانجام روزی در برابر بادهای خزان قرار می گیرد و با پایان یافتن عمرش پرپر می گردد و برگ های زیبا و دل انگیز و تماشایی اش پراکنده می شود.
طراوت زیبا رویان، شادابی گلرخان،نشاط نوجوانان، شادی کودکان، اقتدار و شکوه جوانان،ثروت ثروتمندان، کاخ های پر زرق و برق بیداد گران، هیچ کدام پایدار و ماندگار نیست و بدون تردید، روزی آن طراوت و زیبایی ها ، آن جمال دلپذیر جوانی ، آن نشاط و شادابی ، آن پست و مقام و کاخ ها و کوخ ها همه به پژمردگی و خرابی و افسردگی تبدیل خواهند شد.
درست همانگونه که همه آن ولادت ها و پیوندهای دلپذیر با همه امیدها و آرزوها به خاموشی راه می جوید و امیدها به ناامیدی می گراید و در این میان از انسان تنها یک حقیقت می تواند بماند، یک چیز می تواند رنگ ماندگاری و جاودانی و محبوبیت بیابد، آن هم بینش و دانش و آگاهی و اخلاق شایسته و زندگی بایسته و براساس آراستگی به ارزش های والای خدایی و انسانی است.

آری، گذشت زمان هرگز نمی تواند بشر دوستی نوح ، خیر خواهی صالح ،ایمان شعیب، فداکاری اسماعیل،... خلق و خوی خوش محمّد(ص) اخلاص و دادگری و محروم نوازی علی، شهامت و شجاعت شگفت انگیز و ایمان و پروای امامان راستین، قداست وعصمت مریم، و سیما و سیره ی انسان ساز و نور افشان و پرجاذبه دخت فرزانه ی پیامبر را از یاد ببرد.
آری، زمان ناتوان تر از آن است که اینان را به بایگانی تاریخ بسپارد و فراموش سازد؛ چرا که ارزش های راستین اخلاقی و انسانی در هر زمان و مکان و در هر فرد و جامعه ای راه یافت و آنها خویشتن را به آن ارزشهای ماندگار آراسته ساختند؛ و دخت فرزانه پیامبر، فاطمه علیها السلام، به راستی که از این نمونه های برجسته و محور و مدار و مرکز ارزش ها و آراستگی هاست، و به همین جهت هم برای همیشه تاریخ ، الگو و سمبل و آموزگار راستین ارزش های والای انسانی است.
اقیانوس بی کرانه ی دانش
او آموزگار ارزش ها، معلم راستین اخلاق، حقوقدان و دین شناس ژرف نگر، قرآن شناس و مفسر بزرگ قرآن، دانشمندترین، خردمندترین، متفکر ترین و اندیشمندترین بانوی عصرها ونسل هاست.
او نزدیک ترین انسان ها به مقرب ترین بنده خدا وبرترین برگزیده و پیامبر او بود. شدت ارتباط او و پیوند وعشق برترین دختران گیتی و با فضیلت ترین زنان جهان هستی به پیامبر، موجب شد که آن حضرت چشمه های جوشان علوم و دانش ها را در وجود او جاری سازد و معارف و مفاهیم گسترده و ژرف و پایان ناپذیر را از قرآن گرفته تا روایات، دعاها تا نیایش ها، در قالب رازها و رمزها به او بیاموزد و او نیز به خاطر کشش وصف ناپذیر ذاتی و وسعت شخصیت به گونه ای از آن چشمه های گوارا و جان بخش و زندگی ساز و آخرت پرداز نوشید و جام جام سرکشید که جان پاکش لبریز از دانش ها و روح تابناکش سرشار از بینش ها و آگاهی ها و شناخت های اساسی شد. و همین موقعیت شکوهبار علمی آن حضرت بود که یکی از علل مهر و محبت بسیار پیامبر گرامی به او و یکی از عوامل گرامیداشت مقام والای آن بانوی بزرگ است؛ چرا که این همه مهر و گرامیداشت از شخصیت ژرفنگر و نکته سنجی چون پیامبر به کسی نمی تواند تفکر انگیز نباشد، و بی گمان اینها به خاطر امتیازات علمی و ویژگی های معنوی و آراستگی های اخلاقی وانسانی کسی است که مورد محبت قرار می گیرد.

سیره و کسب علمی و فرهنگی ریحانۀ پیامبر
همه انسان ها از آفت نادانی و ناآگاهی و واپسگرایی و دنباله روی و جهل و تعصب گریزانند و سخت شیفته و دوستدار دانش و بینش؛ چیزی که آنان را از هم جدا می سازد و یکی به سوی نور و روشنایی، رشد وکمال و آگاهی، خرد ورزی و زندگی در خور شایسته ی و خداپسندانه رهسپار می گردد و دیگری با وجود دانش دوستی و علاقه به علم و کتاب ، به سوی واپسگرایی ، نادانی و جهل وتعصب و انحراف و استبداد راه می سپارد، چگونگی نگرش به نعمت والای دانش و بینش و هدف انسانها از فراگیری آن است؛ مانند بسیاری از نعمتهای گران دیگری که خدا به انسان ارزانی داشته است.
یکی به وسیلۀ دانش به سعادت می رسد و دیگری دانش را برای رسیدن به جاه و مقام و مال هدف قرار می دهد. سیره و سبک علمی و فرهنگی آن حضرت در شمار افرادی است که بوسیله دانش و آگاهی راه هدایت را می یابند و مشعل فروزان علم در میان بشریت می شوند.
ریحانه ی پیامبر دانش دوست بود و شیفته ی علم و کمال؛ عاشق فراگیری علوم و مفاهیم بلند بود و بی قرار آموزش به دیگران؛ به دانش سخت بها می داد تا جایی که آموزش یک نیایش از پیامبر را بهتراز همۀ دنیا و زر و زیور آن می نگریست و برای آن قداست وارزش قائل بود؛ آن را چراغ زندگی انسانها می دانست و وسیله رشد و تکامل و اوج گرفتن به سوی والایی ها و سرچشمۀ والایی ها و زیبایی ها.
او دانش طلبی و آموزش و فراگیری و اندیشیدن را بر زن و مرد، پیر و جوان، کوچک و بزرگ واجب می دانست و خود با این که خدا ساخته و مورد عنایت حق بود و دارای دانش و بینش عمیق اما از هیچ تلاشی برای کسب دانش فروگذار نمی کرد، ایشان به دانش سخت بها می داد و هرگز این نعمت گران را برای فخر فروشی و مباهات یا ریا کاری و خودنمایی نمی خواست و مانند پدر بزرگوار و همسر عزیزش دانش را هدفی و ابزاری برای رسیدن به مقام و سلطه قدرت یا زر اندوزی کسب نمی کرد .

ارزش علم و عالم اسلامی
ارزش پرسش و پاسخ
امام علی (علیه السلام) نقل کرد که روزی یکی از زنان مدینه خدمت زهرا علیها السلام رسید و گفت: مادر پیری دارم که درمسائل نماز سوالاتی دارد، و مرا فرستاده است تا مسائل شرعی نماز را از شما بپرسم.
حضرت زهراعلیها السلام فرمود: بپرس
و آنگاه مسائل مختلفی مطرح کرد و پاسخ شنید، در ادامه ی پرسشها، آن زن خجالت کشید و گفت: ای دختر رسول خدا صلی الله علیه وآله! بیش از این نباید شما را به زحمت اندازم.
حضرت فاطمه علیها السلام فرمود: نه، باز هم بیا و آن چه سوال داری بپرس. آیا اگر کسی را روزی اجیر نمایند که بار سنگینی را به بام ببرد و در مقابل صد هزار دینار طلا مزد بگیرد، چنین کاری برای او دشوار است ؟ گفت: خیر، حضرت ادامه داد:
من هر مسأله ای را که پاسخ می دهم، بیش از فاصلۀ بین زمین و عرش گوهر و لؤلؤ پاداش می گیرم، پس سزاوارتر است که بر من سنگین نیاید .

علم و آگاهی حضرت زهراعلیها السلام
الف- روایت اسماء
اسماء بنت عَمیس، همسر جعفر طیار می گوید: هنگام شهادت حضرت زهرا علیها السلام در کنار او بودم. به من فرمود :هنگام وفات پیامبر صلی الله علیه و آله، حضرت جبرئیل، مقداری از کافور بهشتی برای رسول خدا آورد، پیامبر صلی الله علیه وآله آن را سه قسمت کرد. یک قسمت آن را برای خود برداشت، و قسمت دیگر آن را برای علی علیه السلام و قسمت آخر را برای من گذاشت که وزن آن چهل درهم بود.
ای اسماء آن مقدار کافور را بیاور و کنار سرم بگذار، اندکی صبر کن و در انتظار من باش سپس مرا صدا بزن، اگر جواب تو را ندادم، بدان که به پدرم رسول خدا صلی الله علیه و آله ملحق شده ام.

اسماء می گوید: اندکی صبر کردم و آنگاه فاطمه علیها السلام را صدا زدم، جوابی نشنیدم، دانستم که به ملکوت أعلی پیوسته است .
این روایت علم و آگاهی حضرت زهرا علیها السلام را از زمان شهادت خود خبر می دهد.

آگاهی از شهادت امام حسین علیه السلام در کربلا
در زمزمه های شاعرانه، از مشکلات اقتصادی، و سپس به شهادت حضرت اباعبدالله علیه السلام در کربلا، اشاره می فرماید:
1- أمسَوا جیاعاً و هُم أشبالی أصغَرُهُم یُقتَلُ فی القِتالِ
2- بِکَربَلا یُقتَلُ بِغتِیالٍ لِقَاتِلیه الوَیلُ مَع و بَالٍ
1- فرزندام دیشب را گرسنه به روز آوردند، کوچکترین آنان "حسین " در میدان جنگ کشته می شود.
2- در کربلا فرزندم را با حیله و نیرنگ شهید می کنند، نکبت و عذاب بر قاتلانش باد .

علم بی نهایت
عمار یاسر نقل می کند: روزی حضرت فاطمه علیها السلام خطاب به حضرت علی علیه السلام فرمود: علی جان! نزدیک بیا تا اطلاع دهم، شما را از آن چه در گذشته اتفاق افتاد و آن چه در حال به وقوع پیوستن است و آن چه در آینده رخ خواهد داد .

فاطمه علیها السلام و آموزش و پرورش
دختر گرامی رسول خدا در مسائل علمی مانند سایر ویژگی های اخلاقی و انسانی، از امتیازات بسیار بالایی برخوردار بود، زیرا آن حضرت ارتباط قوی به عالم غیب داشت و مستقیماً با جبرئیل امین و سایر ملائک به گفتگو می پرداخت و اخبار گذشته و آینده جهان را از آنان دریافت می داشت.
فاطمۀ زهرا علیها السلام در میان امت اسلامی تنها زنی است که دارای مقام ارجدار عصمت می باشد و بدین وسیله علوم و آگاهیش به عالم غیب، که از علوم الهی سرچشمه می گیرد، بستگی دارد و پایان و حدودی بر آن متصور نیست و تمام مسائل جهان را در کلیه دورانها می دانست و آن را مو به مو خبر می داد.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: خداوند متعال علی و همسر و فرزندانش را حجت مردم قرار داده و آنان درهای علم و آگاهی در میان امت من هستند، هر کسی به آن ها تمسک نماید، به راه راست هدایت یافته است.
دراین حدیث فاطمۀ زهرا علیها السلام مانند امیر المومنین علیه السلام و سایر حضرات معصومین دروازۀ علم وعامل هدایت مردم شناخته شده اند. بنابراین آن حضرت علاوه بر اینکه حجت خدا در میان امت اسلامی بوده، نقش آموزشی و پرورشیش نیز از این حدیث استفاده می گردد.
در حدیثی دیگر نقل شده که پیامبر خدا به فاطمه علیها السلام گفتند: برای زن چه چیز خوب است؟ آن حضرت فرمودن: زن مردی را نبیند و مرد نیز زن را نبیند، رسول گرامی اسلام چون این جواب را شنید، دخترش را در آغوش گرفته و فرمود: ذریه ای است که بعضی از بعض دیگر بهتر .
این حدیث نیز علم و آگاهی فاطمه علیها السلام را به وضوح بیان می کند . حتی در اخبار آمده است که بعد از وفات پیامبراسلام صلی الله علیه و آله در مدت کوتاه عمر زهراعلیها السلام جبرئیل بر ایشان نازل می گشته و اخبار حال و آینده را برای زهرا علیها السلام برای تسکین درد حضرت فاطمه علیها السلام بازگو می کرده است .

زندگی پر افتخار ریحانه ی پیامبر
1- او مرجع و پیشوای فکری و علمی و مذهبی همگان به ویژه زنان و دختران روشنفکر و مترقی بود. هماره آنان رابه فراگیری دانش و کسب بینش وآراستگی به ارزش های مترقّی تشویق و ترغیب می کرد و دلسوزانه و آموزگارانه ، در همه میدان ها مشاور، راهنما ، گره گشا و حلال مشکلات آنان بود.
2- او افزون بر ارشاد و هدایت و رهبری فکری و علمی و دینی زنان و دختران مترقّی و کمال طلبی چون: اسماء ، فضّه ، عایشۀ انصاری ، امّ ایمن ، ام سلمه و ...، مرجع مذهبی و پناهگاه فکری و علمی وانسانی مردان شایسته کرداری بود که با خاندان وحی و رسالت ارتباط داشتند؛ مردان بزرگ و پروا پیشه و وارسته و خود ساخته ای نظیر: سلمان، ابوذر، مقداد، عمّار، ابن عباس ، بلال ،جابر و ... که اینان از دریای موّاج دانش و بینش ریحانۀ پیامبر بهره می گرفتند و درست از همین راه است که روایاتی ارزشمند نیز از او آورده اند .
3- او به گونه ای غیر مستقیم پناهگاه علمی و فکری دیگر مسلمانان نیز بود و بسیاری پرسش ها و مفاهیم و معارف مورد نظر خویش را به وسیلۀ دختران و زنان خویش ، نزد آن حضرت طرح و پاسخ شایسته و بایسته را دریافت می داشتند.
4- از پاره ای روایات چنین دریافت می گردد که امیر مومنان- با اینکه به اعتراف دوست و دشمن ، داناترین و تواناترین انسانها پس از پیامبر خدا و باب مدینۀ علم اوست - گاه از ریحانۀ پیامبر بهره ی علمی و کمک فکری می گرفت. این بیان و تعبیر را نباید مبالغه آمیز پنداشت؛ چرا که اگر علی دروازۀ علم پیامبر است، فاطمه نیز پرتویی از آن خورشید رسالت و شعله ای از آن مشعل نورافشان هدایت است .

ریحانۀ پیامبر و نگارش علم
آن حضرت نخستین انسان از عالم زن بود که پس از بعثت دگرگون ساز پیامبر نور و روشنایی ، قلم به دست گرفت و راه نگارش و نویسندگی و یادداشت مطالب ارزشمند را گشود و به همگان آموخت که دانش و بینش را باید ثبت و ضبط کرد و از آن حراست و نگاهداری نمود؛ تا هم در مسیر زندگی فراموش نشود و مورد بهره وری قرار گیرد و هم چراغ راه آیندگان باشد.
امام مجتبی (ع) که فرمود " قیدواالعلم بالکتابة " " دانش را با نوشتن به بند بکشید و از فراز آن از مغزها جلوگیری کنید-" این نکتۀ ظریف اصیل و فرهنگ ساز را گویی از سبک و سیرۀ امام ارجمندش آموخته است.
آن بانوی سرافرازی ها با این که مورد عنایت خدا بود واقیانوس بی کرانه ی دانش امّا باز هم نکات ارزشمند، دعاها ونیایش ها و هدیه ها و ارمغان ها ی معنوی خدا و پیامبر را ثبت و ضبط و بایگانی می کرد؛ تا هم در زندگی از آن بهره جوید و هم به دیگران آموزش دهد .

انگیزش زنان به دانش طلبی و کمال جویی
ریحانۀ پیامبر، بزرگترین برانگیزانندۀ انسانها – به ویژه دختران و زنان – به دانش طلبی و پیمایش راه رشد و کمال بود و درا ین راه سر از پا نمی شناخت و خسته نمی شد .
او افزون بر تدریس و روشنگری راه، آنان را سخت تشویق می کرد و انرژی های نهفته و سرکوب شده ی وجود آنان را در این راه تعالی و تکامل آزاد می ساخت وآنان را در پرتو ترغیب و بها دادن به دانش و دانشوران سخت برمی انگیخت : برای نمونه : محدثان آورده اند که دو تن از زنان و دختران مدینه در موضوعی علمی و فرهنگی کارشان به مناظره کشید. یکی از آنان زنی حقجو و درست اندیش بود اما دیگری، عنصری خودخواه و خودبزرگ بین بود که از نعمت دانش برای شهرت استفاده می کرد.
آن دو برای قانع ساختن یکدیگر نزد فاطمه علیها السلام آمدند و آن حضرت پس از شنیدن سخنان آنان، دیدگاه زن حق جو را درست شناخت و با دلیل و برهان درستی آن دیدگاه را روشن ساخت. به گونه ای که هر دو پذیرفتند و دخت فرزنه پیامبر در تشویق او همنوعان دانش دوستش فرمود: " حقیقت این است که شادی و شادمانی فرشتگان در پیروزی دیدگاه درست تو بر او و دیدگاه نادرستش، بیش از شادی توست؛ درست همانگونه که اندوه زدگی شیطان و قربانیان وسوسه های او در این شکست، سخت تر از اندوه آن زن بداندیش و شکست خورده می باشد . "

پی نوشت
1- علی کرمی فریدونی ، سیما وسیرۀ ریحانه ی پیامبر ، انتشارات دلیل، چاپ دوم ، ص 330
2- همان ، با اندکی تخلص ، ص 335
3- محمد دشتی ، فرهنگ سخنان حضرت زهرا، انتشارات قدس ، چاپ دوم ، ص 165به نقل از بحارالانوار ج2، ص 3
4- همان ، ص 167 به نقل از بحارالانوار ج43 ،ص 186
5- همان ، ص 170 ، به نقل از أمالی ص 258 و کتاب عوالم ج11 ، ص 588
6- همان،به نقل از بحارالأنوار ج43،ص8
7- علی اکبر بابازاده ، تحلیل سیرۀ فاطمه زهرا (س) ، انتشارات امام عصر (عج) ، چاپ اول ، 130، زهرا برترین بانوی جهان ،آیة الله مکارم شیرازی ،انتشارات سرور ، چاپ دوم، ص 87
8- ریحانه پیامبر ، علی کرمی فریدونی ، ص 334
9- همان ، ص 340
10- همان ، ص 343، به نقل از تفسیر امام عسکری ، حدیث 229 ، بحارالأنوار ج2، ص 8