بررسی ادله جامعیت و جاودانگی قران کریم در نهج البلاغه (قسمت پایانی)

بسم الله الرحمن الرحیم
بررسی ادله جامعیت و جاودانگی قرآن کریم درنهج البلاغه (قسمت پایانی)

برخی دیگر از شارحان نهج البلاغه در ذیل این عبارت گفته اند که خدا به واسطه نبی اکرم علیه السلام از بندگانش پیمان گرفت که به قرآن عمل کنند.» (26)
همچنین احتمال دارد مراد از آن، قضیه ذریه قبل از خلقت آدم علیه السلام باشد که در اخبار هم آمده است. (27)
تفسیر این عبارت، به هر صورتی که باشد، مبین این مطلب است که نفوس بندگان با خداوند در پذیرش قرآن - بعنوان کتابی الهی برای هدایت و سعادت بشری پیمان بسته اند; به طوری که حضرت دقیقا بیان می دارد که خداوند نفوس و ارواح عباد را مرهون وفا به این امر قرار داد.
زمانی نفوس، مرهون رعایت حق تعالی و اطاعت از او و دستوراتش - که همگی در کتاب آمده - می شوند که این کتاب از حجیت لازم برخوردار باشد.
سوم: این کتاب را کامل کننده دین مبین اسلام معرفی کرد. این گفته حضرت دقیقا گویای این است که:«الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا» (28); امروز دین شما را به حد کمال رسانیدم و بر شما نعمت را تمام کردم و بهترین آیین را که اسلام است، برایتان برگزیدم.» این مطلب نشان از آن دارد که قرآن مجید زیربنای دین جاودانی اسلام است; پس لازم است از جامعیت، جاودانگی و حجیت برخوردار باشد.
امام علی علیه السلام در جایی دیگر فرموده است: «انا حجیج المارقین و خصیم الناکثین المرتابین و علی کتاب الله تعرض الامثال (29); من با خارج شوندگان از دین احتجاج و با شک کنندگان در دین دشمنی می کنم; کارهای مشتبه به حق، به قرآن عرضه می گردد.»
این عبارت تفسیرهای مختلفی دارد; علامه مجلسی می گوید: «احتمال دارد مراد از امثال، حجتها یا احادیث باشد; یعنی آنچه در مخاصمه با مارقان و مرتابان بدانها احتجاج می شود، باید به کتاب خدا عرضه گردد تا صحت و فساد آن روشن شود و یا آنچه درباره عثمان به من استناد می دهند، باید بر کتاب خدا عرضه گردد.» (30)
ابن ابی الحدید و خویی مراد حضرت از این سخن را همان گفته خداوند می دانند که فرمود:«هذان خصمان اختصموا فی ربهم... (31); این دو گروه(مؤمن و کافر) که در دین خدا با هم به جدل برخاستند، مخالف و دشمن یکدیگرند.» (32)
در شان نزول این آیه روایتی است از امام حسین علیه السلام که نضربن مالک آن را نقل کرده است. نضر می گوید: «به امام علیه السلام گفتم: یا ابا عبدالله از قول خداوند در آیه «هذان خصمان اختصموا فی ربهم » به من خبر ده! پس فرمود: ما و بنی امیه درباره خدای تعالی به خصم برخاستیم. ما گفتیم صدق الله و آنها کذب گفتند; پس ما روز قیامت دو خصم هستیم.» (33)
روایاتی شبیه به همین مضامین که دو خصم ذکر شده را امام علی علیه السلام و طرف مقابل را دشمنان وی معرفی کرده: در اخبار و روایات بسیار وارد شده است که در اینجا مجال ذکر آن نیست.
درست است که طبق روایات رسیده، خصومت بین محمد و آل محمدعلیهم السلام و دشمنان آنها باید برکتاب خدا عرضه گردد تا حق و ناحق از هم تمییز داده شود، اما همین می رساند کتابی که قابلیت عرضه شبهات را داشته و میزان و مقیاس قرار می گیرد، (34) بایستی کتابی منزه از هر عیب، نقص و تحریف بوده و بتواند مرجع و حجت و مبنا باشد.
امام علیه السلام در یکی از بیانات نورانی خویش صریحا به همین مطلب اشاره کرده، می فرماید:
«و کفی بالکتاب حجیجا و حصیما» (35)
قرآن برای بازخواست و داوری کفایت می کند.
بدین ترتیب، قرآن برهان قاطع و حجتی محکم است برای کسی که به آن احتجاج و با آن مخاصمه کند. و همین حجیت سبب می گردد که این مجموعه وحی الهی به عنوان ماخذ اصلی قوانین اسلام تلقی گردد و اصل و ریشه همه فروع قرار گیرد.
می توان بوضوح دریافت که دیدگاه امام علی علیه السلام پیرامون جامعیت قرآن مجید در راستای همان نگاه قرآن است که فرموده:
«الیوم اکملت لکم دینکم ... و رضیت لکم الاسلام دینا»
و در جایی دیگر فرمود:
«فیه تبیان لکل شی ء»
و نیز فرمود:
«و من یتبع غیر الاسلام دینا فلن یقبل منه و هو فی الآخرة من الخاسرین »
روشن است با توجه به دیدگاههای همه جانبه حضرت در این زمینه، به کلیه نظرات افراطی که وجود همه علوم بشری را در قرآن می دانند و یا نظرات تفریطی که به حجیت ظواهر قرآن بدون تمسک به روایات تردید وارد می کنند، خط بطلان می کشد و از این میان معنای صحیح آیات قرآن نیز روشنتر رخ می نمایاند.
پایان

گردآورنده:زینب قاری

منبع:سایت حوزه