بررسی وضعیت اشتغال زنان سرپرست خانوار

بررسی وضعیت اشتغال زنان سرپرست خانوار

هدف مقاله حاضر بررسی وضعیت اشتغال زنان سرپرست خانوار در ایران است. اشتغال زنان ایرانی دو ویژگی مهم دارد: اول آنکه در مقایسه با سایر کشورهای در حال توسعه زنان فرصتهای شغلی کمتری دارند و دوم آنکه اغلب در بخشهای غیر رسمی با دستمزد پایین مشغولند. اشتغال زنان "سرپرست خانوار" حکایت دیگری است که در پی مشکلاتی مثل فوت شوهر، طلاق، از کارافتادگی شوهر، مفقود الاثر بودن سرپرست و ... شکل میگیرد. طبق نتایج حاصله از چهار سرشماری اخیر کشور نسبت زنان سرپرست خانوار از 4/8 درصد در سال1375 به 7/12 درصد در سال 1395 رسیده است. بر اساس نتایج سرشماری سال 1395 در حدود 3061753 زن هستند که سرپرستی خانوارهای خود را بر عهده دارند. نتایج حاصله نشان داد که به طور میانگین 6/14 درصد زنان سرپرست خانواده شاغل هستند. بیش از 8/61 درصد این زنان خانه دار اند (3/68 درصد روستایی در مقابل 6/59 درصد از زنان سرپرست خانوار شهری) و شغل دیگری ندارند. تقریبا 6/15 درصد این زنان بدون داشتن کار دارای درآمد هایی هستند (8 درصد زنان سرپرست روستایی در مقابل 2/18 درصد زنان سرپرست خانوار شهری) این در حالی است که در حدود 44 درصد این زنان سرپرست خانوارهای دو یا سه نفره و 4/11 درصد نیز سرپرست خانوارهایی با تعداد جمعیت بیش از سه نفر هستند. و مابقی در حدود 7/41 درصد زنان سرپرست خانوار به تنهایی زندگی میکنند و فقط بار اقتصادی زندگی شخصی خود را بر دوش میکشند. نکته جالب توجه اینکه در حدود 7/48 درصد زنانی که سرپرستی خانوارهای ایرانی را بر عهده دارند در گروههای سنی 60 سال و بیشتر قرار دارند و در واقع در دوران کهولت خود بسر میبرند. که این امر به لحاظ اقتصادی مشکل این قشر از زنان را دوچندان میکند.

مشکلات زنان سرپرست خانوار
هر قشر و گروهی از افراد جامعه با توجه به منابع و امکانات موجودی که در اختیار دارند، وظایف و مسئولیت های نیز باید انجام دهند. اگر امکانات با مسئولیت های آنان سازگاری نداشته باشد دچار مشکل خواهند شد یا به دررستی از عهده مسولیت خود بر نخواهند آمد. زنان سرپرست خانوار از جمله گروه های هستند که دارای نقش های متعددند. آنان علاوه بر کسب درآمد جهت اداره امور زندگی، کارهای خانه، مراقبت و نگهداری از فرزندان، مدیریت و بهبود شرایط را نیز عهده دارند. از جمله مشکلات زنان سرپرست خانوار عبارتند:

الف) اقتصادی

زنان سرپرست خانوار علاوه بر نقش های که بالا عنوان شد نقش اقتصادی را نیز برعهده می گیرند. در این وضع نکته مهم، وضع اشتغال آنان است. اگر زنی قبل از به عهده گرفتن سرپرستی خانواده، از نظر مادی وابسته نباشند تا حدی توانایی فائق آمدن بر مشکلات را دارد.

مشکل دیگر اینگونه خانواده ها، نداشتن مسکن است و به دلیل پایینن بودن درآمد نمی توانند مسکن مناسبی را اجاره نمایند و مجبور در مناطق نامناسب که اجاره کمتری دارند سکونت داشته باشند و مشکلات فرهنگی خاصی را به دنبال دارد و یا در خانه های غیر استاندار زندگی کنند که خود این امر سلامتی آنها را مورد تهدید قرار می دهد.

ب) اجتماعی

وجود مراکز متعدد تصمیم گیری در مورد این قشر موجب شده تا سیاست های یکسانی با به کار گرفته نشود و خدمات رسانی به این افراد یکسان نباشد و حتی در بعضی موارد دوباره کاری صورت گرفته و یا خانوارهای نیازمند واقعی تحت پوشش هیچ نهادی قرار نگیرند. بطور کلی حمایت های اجتماعی منسجم و قوانین کارآمد در این زمینه ضعیف عمل کرده و اوان حل مشکلات را ندارند.

نداشتن مستمری قابل قبول و بیمه های درمانی مشکلات خاص خود را دارند.

در مواردی این زنان ارتباطات و تعاملات خود را با نزدیکان و شبکه حمایتی خود را از دست می دهند، فرزندانشان از نظر تربیت اجتماعی دچار مشکل می شوند.

در نهایت زنان سرپرست خانواری که توانایی اداره اقتصادی خود و خانواده را ندارند، دچار نوعی انزوای اجتماعی شده و در معرض آسیب های اجتماعی قرار می گیرند.

ج) فرهنگی – آموزشی

بیشتر زنان سرپرست خانواده از نظر جایگاه فرهنگی و سطح تحصیلات در موقعیتی نیستند که بتوانند در جهان امروز با همه مسائل و معضلات اجتماعی، مسئولیت تربیت و پرورش روحی و معنوی فرزندانشان را به طور مطلوب عهده دار شوند.

زنان سرپرست خانوار به دلیل نقش های متعدد نسبت به زنان همطراز خود، امکان تحصیلات کمتری دارند و نسبت باسوادی در بین آنان پاییناست که خود مشکلات دیگری بوجود می آورد از جمله اینکه : این دسته از زنان به دلیل مالی نیاز مالی به دنبال شغل هستند اما با توجه با پایین بودن سطح تحصیلات شغل مناسبی نخواهند داشت. از طرف دیگر تسلط کافی جهت رسیدگی به وضعیت تحصیلی فرزندان خود را ندارند و حتی به دلیل بالا بودن هزینه تحصیل، فرزندان قادر به ادامه تحصیل نمی باشند و بخصوص پسران در سن پایین به دنبال کار کردن و کسب شغل هستند.

د) روحی – روانی

کاهش یا قطع رابطه زنان سرپرست خانوار از اقوام و خویشاوندان بخصوص در مورد زنان بیوه و مطلقه موجب تنهایی آنها شده است. جامعه شناسان بعد از مشکلات اقتصادی، مهمترین مشکل را بهداشت روانی زنان سرپرست خانوار می دانند که دچار نوعی خلا عاطفی هستند و از نشانه های آن استرس، افسردگی و زود رنجی می باشد.

منابع:
۱)مددکاری اجتماعی و چالش های آن
۲)سایت جمعی