بسم الله الرحمن الرحیم
در مذمت غیبت
غیبت از نظر روایات
در روایات اسلامی نیز به طور جدّی از غیبت کردن نهی شده وآثار سوئی برای آن بیان گردیده است که دراین باره به طور مشروح به بحث می پردازیم، زیرا مردم کمتر به حرمت و گناه غیبت توجه دارند، و همان گونه که مرحوم شهید ثانی می فرماید: بیشتر مردم برای ادامۀ نماز، روزه و بسیاری از عبادات و آنچه وسیلۀ قرب مقام در نزد پروردگار می شود می کوشند و بسیاری از محرّمات از قبیل زنا، شرب خمر و... را مرتکب نمی شوند و با این همه، بیشتر اوقات خود را در مجالس لهو و خوشگذرانی و سخنان بیهوده و... تلف می کنند و آبروی برادران دینی خود را می برند و آن را جزو گناهان به حساب نمی آورند؛ گویی از مؤاخذۀ خداوند متعال در ارتکاب این گونه اعمال بیمی ندارند.
خلاصه اینکه بسیاری از مردم مرتکب غیبت می شوند و گویا آن را گناه نمی دانند و از این نکته غافلند که کارهای دیگری که انجام می دهند و حسناتی که کسب می کنند با یک غیبت تمام آنها را از بین می برند.
هتک آبروی مسلمان بدتر از رباخواری است
پیامبر اکرم (ص) فرمود:
إن الدِّرهَمَ یُصیبُهُ الرَّجُلُ مِنَ الرِّبا أعظَمُ عندَ اللهِ فِی الخَطیئَةِ مِن سِتٍّ وَ ثَلاثینَ زَنیَةً، یَزنیهَا الرَّجُلُ وَ أربِیَ الرِّبا عِرضُ الرَّجُلِ المُسلِمِ .
درهمی که انسان از ربا به دست می آورد گناهش نزد خدا از سی و شش زنا بزرگتر است و بالاترین ربا معامله کردن با آبروی مسلمان است.
غیبت از زنا بدتر است
جابربن عبدالله و ابی سعید خدری از پیامبر اکرم (ص) نقل کرده اند که فرمود: (2).
از غیبت بپرهیزید که غیبت از زنا بدتر است، زیرا زنا کار ممکن است توبه کند و خدا توبۀ او را بپذیرد اما غیبت کننده مورد عفو قرار نخواهد گرفت مگر اینکه طرف از او راضی شود.
غیبت، به منزلۀ خوردن گوشت مرده است
همان گونه قرآن مجید غیبت کردن را مانند خوردن گوشت برادر مؤمن می داند در روایات نیز به این مطلب اشاره و تأکید شده است:
پیامبر اکرم (ص) فرمود: (3)
دشنام دادن به مؤمن گناه و جنگیدن با او کفر و خوردن گوشت او [به وسیلۀ غیبت] معصیت است، و احترام مال مؤمن مانند احترام خون اوست.
اینکه قرآن مجید و روایات از غیبت تعبیر به خوردن گوشت انسان مرده می کنند بر شدّت و بزرگی گناه گواهی می دهد و این گونه تعبیر فقط دربارۀ غیبت وارد شده است. کسی که غیبت شخص دیگری رامی کند چون طرف (غیبت شونده)حضور ندارد که از خود دفاع کند و در نتیجه آبرویش از بین می رود و شخصیتش در میان مردم له می شود، تشبیه به مرده شده است. زیرا اگر آبروی کسی در میان اجتماع بریزد هیچ چیز نمی تواند آن را جبران کند و در میان مردم برای همیشه سرافکنده است. از این رو، کسی که غیبت می کند مانند این است که گوشت برادر مسلمان خود را با اینکه مرده است می خورد تا برای خود کسب حیثیت کند.
انواع غیبت
برخی تصور می کنند غیبت منحصر به زبان است، حال آنکه از هر راهی که انسان نقص و عیب دیگری را بفهماند مانند گفتن، نوشتن، اشاره، کنایه، رمز، تقلید در راه رفتن و ... تمام اینها غیبت و حرام است، همان گونه که در روایات به این مطلب تصریح شده است.
عایشه می گوید:(4)
زنی نزد ما آمد و هنگامی که بیرون رفت با دست خود اشاره کردم که این زن کوتاه قد است. پیامبر اکرم صلی الله وعلیه و آله و سلّم فرمود: غیبت او کردی.
به هرحال، اگر کسی بخواهد در این گونه موارد گرفتار غیبت نشود باید شیوۀ رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلّم را در پیش گیرد که وقتی خلافی را می دید، مردم را نصیحت می کرد و با عنوان کلّی و به صورت جمع، بدون آنکه اشاره به فرد معینی کند، می فرمود(5)
چه شده است که گروهی چنین کارهایی انجام می دهند؟
حرمت استماع غیبت
همان طور که غیبت کردن حرام است گوش فرا دادن به غیبت نیز گناه و حرام است و در این مسأله هیچ گونه اختلافی در میان فقها و علمای اخلاق نیست .
و در نقل دیگری از رسولخدا صلی الله علیه و آله وسلّم آمده است(6)
کسی که به غیبت گوش فرا دهد یکی از دو غیبت کننده است.(7)
یعنی در مجلس غیبت، دو غیبت کننده وجود دارند: گوینده و شنونده که هر دو شریک در گناه غیبت هستند.
از امام صادق علیه السّلام نیز نقل شده است:
.
غیبت کردن مسلمان به منزلۀ کفر و شنیدن آن و راضی بودن به غیبت به منزلۀ شرک است.
پی نوشت ها:
1- محججة البیضاء ، ج5/ ص 253 ؛ الترغیب و الترهیب ، ج3 / ص 503 ؛ مکاشفة القلوب غزالی ، ص 156؛ انوار نعمانیه ، ص 259 ؛ بحارالانوار، چاپ بیروت ، ج72/ص222
2-کشف الریبه ، ص 6؛ مکاسب محرمه ، ص 40 ؛ الترغیب و الترهیب ، ج3/ص 511، حدیث 24؛ وسائل الشیعه ، ج8 / ص 601؛ انوار نعمانیه ، ص 259 ؛ جامع السعادات ، ج2/ ص 302 ؛ محجة البیضاء، ج5 / ص 251 ؛ احیاء علوم الدین ، چاپ بیروت ، ج3/ص 141
2- اصول کافی ، ج9/ص 359، باب السباب ، حدیث 2؛ وسائل الشیعه ، ج8/ ص 610، حدیث
4-- محجّة البیضاء، ج5/ ص 258.
5- احیاءالعلوم،ج 3/ ص 145.
6-کشف الزّیبۀ شهید ثانی، الفصل الاول فی اقسام الغیبة.
-7 مستدرک الوسائل، ج2/ ص 108. در بحارالانوار (ج72/ ص 226) آمده است: " ألمُستَمِعُ أحَدُ المُغتابَینَ".
گردآورنده : واحد تحقیق و پژوهش موسسه فرهنگی قرآن عترت اسوه تهران
منبع: نقطه های آغاز در اخلاق عملی
آیت الله محمّد رضا مهدوی کنی