بسم الله الرحمن الرحیم
حجامت درمانی(1)
حجامت چیست؟
حجامت نام یک روش درمانی است(1) که بصورت ایجاد مکش در مواضعی خاص از بدن و خونگیری از آن مواضع ایجاد میشود زمانیکه بادکش به تنهایی ایجاد میشود حجامت گرم و خشک( Dry Cupping) نامیده میشود و زمانیکه پس از بادکش بوسیلهٔ ایجاد خراش سطحی و بادکش مجدد از بدن خون گرفته میشود حجامت تر (Scarification) (Wet Cupping) Blood letting),نامیده میشود.(2)
سابقه تاریخی حجامت
براساس مستندات تاریخ علمی و تاریخ نقلی سابقهٔ حجامت به هفت هزار سال قبل بر میگردد براساس نقل منابع دینی حجامت از سنتهای پیامبران است(۳) تاریخ آن با عمر رسالت پیامبران برابری می کند. به دستور ادریس پیامبر در تصویری روی سر درب اهرام ثلاثه مصر حجامت معرفی گردیده و تاکنون باقی است.(۴)
جایگاه حجامت در دین اسلام
حجامت جزء احکام امضایی اسلام است و رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم میفرمایند: در شب معراج زمانیکه به آسمان هفتم صعود کردم هیچ ملکی از ملائک از من گذر نکردند مگر اینکه گفتند یا محمد حجامت کن و امتت را به حجامت امر کن(۵) روایات فراوانی نشان میدهد که رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و ائمه علیهم السلام خود حجامت می کردند و ویژگیهای درمانی حجامت را برای امت اسلام برشمرده اند و آن را جزء سنتهای انبیاء و ارکان طب در اسلام دانسته اند و قواعد و آئین تجویز حجامت را بیان فرموده اند. (۶)
برخی از علما آموزش حجامت را برای افراد واجب کفایی دانسته اند مراجع عظام تقلید پیرامون حجامت احکام مساعد صادر نموده اند. (۷)
برخی از مراجع انجام حجامت را مستحب مؤکد میدانند .جهت گیری روایات و تاکید فراوان دین اسلام حجامت را موجب پیشگیری از بیماریهای جسمی و روانی دانسته و برای درمان بیماریهای خونی ( ناشی از غلبه خون) تجویز نموده اند.(۸)
حجامت پیشگیری
براساس آموخته های طب اسلامی حجامت تر میتواند موجب پیشگیری از بروز بیماریهای جسمی و روانی گردد. احادیث تأکید فراوان دارند بر اینکه حجامت کنید قبل از اینکه غلیان، خون شما را بکشد. تحقیقات علمی انجام شده نشان میدهد که حجامت میتواند موجب تنظیم سیستم ایمنی بدن گردد از این جهت یک رسم ویژه از دیرباز در کشورهای اسلامی مطرح بوده است که براساس آن همه افراد سالم در فصل بهار و پائیز حجامت میکردند و این امر را موجب حفظ سلامتی بدن میدانستند و اطفال خود را از سن چهارماهگی حجامت می کردند.
بر اساس نظرات طب اسلامی حجامت پیشگیری بهتر است در فصل بهار و پائیز انجام شود در این صورت سیستم ایمنی بدن انسان تنظیم شده و در مقابل بیماری های گوناگون مقاوم میگردد در صورت تصمیم به چنین عملی پیشنهاد می شود در صورتیکه در شهرهای خوش آب و هوا و غیر آلوده زیست میکنید و از غذاهای مناسبی در تغذیه بهره میبرید و از تحرک لازم برخوردار هستید سالانه یک بار حجامت کنید و در صورتیکه در شهرهای دارای آب و هوای آلوده زیست می کنید و از غذاهای طبیعی کمتری استفاده میکنید و از ورزش و تحرک کافی فاصله گرفته اید سالانه سه مرتبه دوبار در بهار و یک بار در فصل پائیز حجامت و درصورتیکه بیمار هستید در اولین فرصت میتوانید با تجویز پزشک آموزش دیده حجامت از انواع حجامت برای درمان خود بهره بگیرید.
درمان با حجامت
پزشک با استفاده از تعریفی که از بیماری و اتیولوژی آن در اختیار دارد حجامت را در درمان بیماریها به کار میگیرد برای تحقق درمان بوسیله حجامت لازم است دیدگاهی کامل نسبت به مکانیسم اثر حجامت در ذهن پزشک وجود داشته باشد تا براساس آن به طراحی درمان با حجامت بپردازد.
مکانیسمهای حجامت از دیدگاه طب اسلامی
1- دفع فضولات خون
2- دفع سموم و عفونتها
3-تنظیم اخلاط چهارگانه در بدن انسان (دم - صفرا - بلغم و سودا)
4-انسدادهای عروقی پدید آمده در نقاط مختلف بدن
مکانیسمهای حجامت از دیدگاه طب جدید (کلاسیک)
قبل از اینکه بخشی پیرامون مکانیسم درمان حجامت داشته باشیم باید تعریفی از بیماری ارایه دهیم تا با دیدگاه کاملتری بتوانیم مکانیسم درمان حجامت
از دیدگاه علمی را دریابیم
سلول های بدن انسان دارای چشم و گوش نیستند، لکن رسپتورهای سطح سلول باعث فعالیت ارادی و خودکار ترشح یا جذب و هر نوع حرکت لازم برای سلول می گردند و مانند چشم و گوش و دست و پای سلول عمـل مـی کننـد. و زمانیکه سلولهای بدن از یک سلول تخم شروع به تمایز میکند در حقیقت این رسپتورها هستند که تغییر میکنند و شکل و وظیفهٔ سلول را مشخص میسازند نه چیز دیگر. بنابراین متوجه میشویم که چرا بیماریهای ایجاد شده با عامل مشترک علائمی متفاوت از خود بروز میدهند مانند :دیابت که به انواع Iو II پدید می آید و هر دو نوع آن قابل برگشت است و این رسپتورها هستند که تغییر کرده و در نتیجه بیماری ایجاد شده است و اگر بحالت اول درآیند بهبودی حاصل می گردد.
ادامه دارد...
پی نوشت ها :
(1)حجامت در لغت در زبان فارسی به مداوا ترجمه شده است و در زبان عربی به معنی ایجاد انبساط گفته شده است که معادل بادکش است و زمانیکه حجامه مع الشرط گفته شود به معنای حجامت با ایجاد خراش است ولی اصطلاحاً کلمه حجامت همراه با خونگیری معنی میشود.
(2)اگر حجامت را به عنوان یک رفتار درمانی معنی کنیم و مفاهیم و مضامین دستورات همراه حجامت را نیز در نظر بگیریم، حجامت با واژه های معادل آن در زبان انگلیسی تفاوت دارد مهمترین تفاوت حجامت با
واژه های معادل Blood letting, Scarification, Wet cupping در موارد ذیل است:
تفاوت در مواضع حجامت
رعایت تمهیدات لازم به لحاظ در حجامت
رعایت نقش زمان در حجامت
رعایت نقش طبایع و مزاج ها در حجامت
نقش معنویات و دعا در حجامت
(3)پنج چیز از سنتهای انبیا است. مسواک زدن معطر ساختن خویش حجامت کردن) نهج الفصاحه حدیث ۱۴۶۳)
(4)ادریس پیامبر که فرزند شیث و نوه حضرت آدم (علیه السلام است بر اساس اطلاعات آسمانی که در دست داشت طوفان نوح را پیش بینی کرده بود بدین جهت دستور داد اهرام ثلاثه را بنا گذاردند و برای حفظ علوم از نابودی تمامی اطلاعات مفید را روی سنگهای اهرام ثلاثه حک نمایند از جمله آن ابزار حجامت است که هنوز بر سنگهای دیواره اهرام مصر نقش بسته است ،ادریس در تاریخ علوم هرمس اول خوانده میشود و نزد مصریان، طاط و نزد یهودیان اخنوع و نزد ،ایرانیان هوشنگ نامیده میشود شناخت فلسفه و فلاسفه
(۵)حدیث شب معراج: زمانیکه به آسمان هفتم صعود کردم به هیچ ملکی از ،ملائک گذر نکردم مگر اینکه گفتند یا محمد حجامت کن و امتت را به حجامت کردن امر فرما
(۶)مؤلف مجموعه احادیث و روایات پیرامون حجامت را که بالغ بر پانصد حدیث میشود در کتابی تحت عنوان حجامت از دیدگاه اسلام جمع آوری و به چاپ رسانده است.
(۷)ملا محسن فیض طی فتوایی بیان میفرماید آموزش حجامت برای مردم هر شهر واجب کفایی است.
(۸)حضرت امیرالمؤمینن علی علیه السلام میفرماید الحجامة تصحح البدن و تشد العقل (بحار الانوار ج ۶۲)
گردآورنده:نرگس پاکتچی
منابع: حجامت درمانی،هدیه شب معراج - مولف: حسین خیراندیش